Η Πρόεδρος της Ένωσης Ασθενών Ελλάδας για τις Ανισότητες, τις Θεραπείες , την Επιβίωση της Ένωσης αλλά και την προσωπική μάχη με την Νόσο του Crohn
Συνέντευξη στην Νανά Παλαιτσάκη
Το να πάσχεις από ένα χρόνιο νόσημα και ταυτόχρονα να εμπλέκεσαι θεσμικά με την Ένωση Ασθενών Ελλάδας, χρειάζεται μεγάλα αποθέματα ενέργειας, υπομονή, πείσμα, γνώση και όραμα. Η κυρία Βασιλική – Ραφαέλα Βακουφτσή είναι πρόεδρος μιας Ένωσης στην οποία τα περισσότερα τα μέλη, έχουν βιώσει, το άγχος, το φόβο, την ανασφάλεια, την περιθωριοποίηση ακόμη και τον στιγματισμό. Κάποιοι «καταθέτουν τα όπλα» και κάποιοι γίνονται «μπροστάρηδες» για να ευαισθητοποιήσουν όσους παίρνουν αποφάσεις, για την ανάγκη πολύ επίπεδης υποστήριξης των ασθενών. Γίνονται «η φωνή» χιλιάδων ανθρώπων που πάσχουν, αλλά δεν έχουν την δύναμη, τις γνώσεις, τον τρόπο ν’ αγωνιστούν για να καλυτερεύσουν την ποιότητα της ζωής τους.
Αποφάσισα σε αυτή την συνάντηση να ξεκινήσω με τις πρόσφατες εξελίξεις στον χώρο.
Για να δούμε λοιπόν , πως ερμηνεύει η Κυρία Βακουφτσή , το γεγονός ότι 60.000 ασθενείς δεν θα συμμετάσχουν σε κλινικές μελέτες στην Ευρώπη και πως εκτιμά την απόφαση του Υπουργείου Υγείας να ιδρύσει αυτοτελή τμήματα κλινικών μελετών σε νοσοκομεία. Αισιοδοξεί και αν έχει επιφυλάξεις ποιες είναι; Υπάρχει περίπτωση να μειωθούν οι ανισότητες στην Υγεία στην χώρα μας; Ακούγεται η φωνή των Ασθενών στα κέντρα λήψης αποφάσεων πολιτικών υγείας και τι έχει κάνει η Ένωση γι’ αυτό. Τι έγινε στην συνάντηση της Ένωσης με τους συνδέσμους Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων, για να μπορούν να συνεχίσουν να λαμβάνουν οι ασθενείς τις θεραπείες τους; Φυσικά δεν θα μπορούσα ν’ αφήσω «εκτός» από την συζήτηση την νόσο του Crohn από την οποία πάσχει η ίδια, καθώς ήθελα να μάθω αν αυτό αποτέλεσε αφορμή για την εμπλοκή της με την Ένωση, αλλά και τι σημαίνει να ζει ένας άνθρωπος με το συγκεκριμένο νόσημα. Τέλος ποιες είναι οι άμεσες προτεραιότητες της Ένωσης Ασθενών Ελλάδας και ποιες οι τακτικές που έχουν υιοθετηθεί για να πραγματοποιηθούν.
Την ευχαριστώ πάρα πολύ για τον χρόνο που διέθεσε στην συνάντηση αυτή.
Ερ. Κυρία Βακουφτσή, αν και οι κλινικές μελέτες που διεξάγονται σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν αυξηθεί σημαντικά, η είδηση ότι 60.000 ασθενείς στην Ευρώπη, δεν θα έχουν την δυνατότητα να συμμετάσχουν σε αυτές σας ανησυχεί για την δυνατότητα πρόσβασης ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες;
Αυτή η είδηση είναι σίγουρα ανησυχητική. Όταν χιλιάδες ασθενείς στερούνται τη δυνατότητα συμμετοχής σε μια κλινική μελέτη, περιορίζεται η δυνατότητά τους να επωφεληθούν από νέες αναδυόμενες θεραπείες. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, η Ευρωπαϊκή Οικονομική Ζώνη (EEA) έχει δει τη συμμετοχή της σε παγκόσμιες κλινικές μελέτες να μειώνεται σχεδόν στο μισό την τελευταία δεκαετία, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα να χάνονται περίπου 60.000 θέσεις σε κλινικές μελέτες για Ευρωπαίους ασθενείς. Αυτή η πτώση αποδίδεται σε δυσκολίες που σχετίζονται με κανονιστικά εμπόδια και στην έλλειψη ενός ενιαίου πλαισίου για πολυεθνικές μελέτες στην Ευρώπη, το οποίο καθιστά δύσκολη την ταχεία και αποτελεσματική διεξαγωγή τους.
Η έλλειψη συντονισμού και οι καθυστερήσεις στην υιοθέτηση καινοτόμων θεραπειών μπορεί να σημαίνει ότι οι ασθενείς στην Ευρώπη, και ειδικά σε χώρες με λιγότερες επενδύσεις στις κλινικές μελέτες, μένουν πίσω, ενισχύοντας τις ανισότητες στην υγεία και επιβεβαιώνοντας την ανάγκη για άμεσες θεσμικές παρεμβάσεις που να διασφαλίζουν την ισότιμη πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες για όλους τους ασθενείς.
Η πρόσβαση στην καινοτομία είναι ένα δικαίωμα, και χρειάζονται συντονισμένες προσπάθειες από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, τους φορείς υγείας και τις φαρμακευτικές εταιρείες για να διασφαλιστεί ότι όλοι οι ασθενείς θα έχουν τη δυνατότητα να επωφεληθούν από αυτήν.
Ερ .Στις 10 Οκτωβρίου δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Κ.Υ.Α για την στελέχωση Αυτοτελούς Τμήματος Κλινικών Μελετών στα νοσοκομεία του Ε.Σ.Υ. Από την απόφαση, έως την εφαρμογή υπάρχει απόσταση. Ποιες είναι οι κυριότερες δυσκολίες;
Η δημιουργία Αυτοτελών Τμημάτων Κλινικών Μελετών σε 65 νοσοκομεία του EΣΥ, όπως προβλέπεται στην σχετική Κ.Υ.Α., σηματοδοτεί μια σημαντική εξέλιξη στην Ελλάδα, ωστόσο η εφαρμογή της αντιμετωπίζει αρκετές προκλήσεις. Πρώτον, απαιτείται εκπαίδευση και κατάρτιση των νέων στελεχών που θα στελεχώσουν τα τμήματα αυτά, καθώς και ενσωμάτωσης εξειδικευμένων διαδικασιών για τη διαχείριση των μελετών. Επιπλέον, οι νοσοκομειακές δομές δεν είναι πάντα έτοιμες να ενσωματώσουν τόσο ειδικές και οργανωτικά απαιτητικές λειτουργίες, κάτι που μπορεί να καθυστερήσει την ομαλή λειτουργία των τμημάτων.
Ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα αφορά την έλλειψη μιας ενιαίας διαχειριστικής και οικονομικής υποδομής, καθώς η κοστολόγηση των μελετών και η συνεργασία με εξωτερικούς οργανισμούς (όπως CROs) απαιτούν εξειδικευμένη γραφειοκρατική διαδικασία.
Τέλος, η ευαισθητοποίηση των ασθενών σχετικά με τα οφέλη των κλινικών μελετών είναι απαραίτητη για να υπάρχει επαρκής συμμετοχή και δίχως την απαραίτητη ενημέρωση είναι πολύ πιθανό αρκετοί ασθενείς να διστάζουν να λάβουν μέρος σε μια κλινική μελέτη.
Ερ. Μέχρι σήμερα η εκπροσώπηση των ασθενών στην λήψη αποφάσεων για τις πολιτικές υγείας ήταν ισχνή. Τι πρέπει να γίνει για να υπάρχει ενεργή συμμετοχή των ενώσεων ασθενών σε αυτές και αν έχετε ενδείξεις ότι έχει γίνει κατανοητή η αναγκαιότητα από τους αρμόδιους φορείς;
Αρχικά, για να μπορέσουμε να μιλήσουμε για την ενεργό συμμετοχή των ενώσεων ασθενών, πρέπει πρώτα να γίνει λόγος για τη βιωσιμότητα τους. Οι ενώσεις ασθενών, καλούνται να αντιμετωπίσουν τις σύγχρονες προκλήσεις της Ελλάδας, όπως είναι οι οικονομικοί περιορισμοί, η έλλειψη πόρων και η ανάγκη για ενίσχυση της συμμετοχής τους στην πολιτική υγείας. Η μελέτη του Mr. Nolan M. Kavanagh, ανέδειξε την ανάγκη για τις ενώσεις ασθενών να είναι βιώσιμες και να μπορούν να υποστηρίζουν τους ασθενείς, προκειμένου να ενισχυθεί η φωνή τους και να διασφαλίσουν τα δικαιώματα τους. Αυτό σημαίνει ότι οι ενώσεις πρέπει να είναι ικανές να αντλούν πόρους από διάφορες πηγές, όπως κρατική χρηματοδότηση, δωρεές και συνεργασίες με άλλους οργανισμούς, ενώ παράλληλα πρέπει να ενισχύουν την αξιοπιστία τους και την εκπροσώπηση των ασθενών σε όλα τα επίπεδα.
Ωστόσο, πέρα από τη βιωσιμότητα, υπάρχει η ανάγκη ενίσχυσης της συμμετοχικότητας των ενώσεων ασθενών σε θεσμικό πλαίσιο μέσω του HTA (Κοινή Αξιολόγηση Τεχνολογιών Υγείας) και του EHDS (Ευρωπαϊκό Σύστημα Δεδομένων Υγείας). Ως εκπρόσωποι των συμφερόντων των ασθενών, πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στις διαδικασίες αξιολόγησης και λήψης αποφάσεων που σχετίζονται με τις τεχνολογίες υγείας, καθώς και στη διαχείριση και προστασία των προσωπικών δεδομένων υγείας μέσω του EHDS.
Με την ενισχυμένη τους συμμετοχή στις διαδικασίες HTA εξασφαλίζεται ότι οι ανάγκες και οι εμπειρίες τους λαμβάνονται υπόψη κατά την αξιολόγηση νέων θεραπειών και τεχνολογιών, ενισχύοντας την ποιότητα των αποφάσεων και την εξασφάλιση των κατάλληλων θεραπειών για τις κοινότητες ασθενών. Παράλληλα, η ενεργή συμμετοχή των ενώσεων ασθενών στη διαχείριση δεδομένων υγείας μέσω του EHDS μπορεί να διασφαλίσει τη σωστή χρήση αυτών των δεδομένων προς όφελος των ασθενών, με απόλυτη τήρηση των δικαιωμάτων τους.
Ερ. Ποια είναι τα 3 μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ένας ασθενής όταν του ανακοινώνουν ότι πάσχει από ένα νόσημα όπως η νόσος του Crohn;
Όταν σε ένα άτομο ανακοινώνεται ότι πάσχει από μια χρόνια και σοβαρή πάθηση όπως η νόσος του Crohn, έρχεται αντιμέτωπο με μια σειρά από προκλήσεις. Πρώτα απ όλα, υπάρχει η συναισθηματική επιβάρυνση και η αποδοχή της διάγνωσης. Για πολλούς ασθενείς, τα πρώτα συναισθήματα είναι φόβος και άγχος. Το να μάθεις ότι πάσχεις από μια χρόνια νόσο που απαιτεί δια βίου παρακολούθηση και θεραπεία μπορεί να έχει σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις. Η αποδοχή της διάγνωσης είναι ένα δύσκολο βήμα που συχνά συνοδεύεται από συναισθηματική φόρτιση.
Δεύτερον, υπάρχει το πρόβλημα της πρόσβασης στη θεραπεία και τη φροντίδα. Η νόσος του Crohn απαιτεί άμεση και εξειδικευμένη ιατρική φροντίδα, κάτι που δεν είναι πάντα εύκολα προσβάσιμο, ειδικά σε περιοχές εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων. Η καθυστέρηση στην πρόσβαση σε κατάλληλη θεραπεία μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση του ασθενούς, ενώ η έλλειψη εξειδικευμένων γιατρών σε πολλές περιοχές της χώρας δυσχεραίνει τη ζωή των ασθενών.
Τρίτον, οι επιπτώσεις σε κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο. Τα συμπτώματα της νόσου, όπως ο έντονος κοιλιακός πόνος, οι διάρροιες, η κόπωση, ή οι συχνές επισκέψεις στο νοσοκομείο, επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινότητα των ασθενών. Πολλοί αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εργασία τους ή στα προσωπικά τους σχέδια λόγω των περιορισμών που επιφέρει η ασθένεια. Αυτή η κοινωνική απομόνωση και οι δυσκολίες στον εργασιακό βίο είναι επίσης σοβαρές συνέπειες που χρειάζονται μεγαλύτερη υποστήριξη από το κοινωνικό και επαγγελματικό περιβάλλον.
Ερ. Στην δική σας περίπτωση ήταν αφορμή το νόσημα που δραστηριοποιηθήκατε στην Ένωση ή είχατε ευαισθητοποιηθεί από πριν; Η δραστηριοποίησή μου στην ΕΝΑΣΕΛ, σχετίζεται εν μέρει με το γεγονός ότι είμαι και η ίδια χρόνια ασθενής αλλά είναι μάλλον και μια φυσική συνέχεια της ευαισθητοποίησής μου για τα ζητήματα υγείας και την ανάγκη υποστήριξης των ανθρώπων με χρόνιες παθήσεις. Είχα ήδη μια έντονη αίσθηση για το πόσο σημαντική είναι η υποστήριξη και η αλληλεγγύη μεταξύ των ατόμων που αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις στην καθημερινότητά τους. Αυτή η ευαισθητοποίηση με ώθησε να εμπλακώ πιο ενεργά, ώστε να βοηθήσω στη διαμόρφωση μιας πιο υποστηρικτικής κοινότητας για τους ασθενείς.
Η προσωπική μου εμπειρία με την ασθένεια ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τη δέσμευσή μου να αγωνίζομαι για τα δικαιώματα των ασθενών και να συμβάλλω στην προώθηση μιας πιο ουσιαστικής συζήτησης γύρω από τα θέματα της πολιτικής υγείας και των αναγκών των ασθενών. Στην Ένωση, έχουμε την ευκαιρία να ακουστούμε και να δημιουργήσουμε μια ισχυρή φωνή για όλους τους ασθενείς.
Ερ. Πιστεύετε ότι η ενημέρωση για τον ρόλο των Ενώσεων Ασθενών είναι επαρκής στην χώρα μας;
Αν και τα τελευταία χρόνια παρατηρείται πρόοδος, πιστεύω πως δεν είναι επαρκής. Οι Ενώσεις Ασθενών μπορούν και πρέπει να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής υγείας, αλλά δυστυχώς η κοινωνία και πολλοί θεσμικοί φορείς δεν έχουν πλήρη επίγνωση αυτής της αξίας. Στην ΕΝΑΣΕΛ αγωνιζόμαστε για να εξασφαλίσουμε ότι οι ασθενείς θα έχουν θέση στο τραπέζι του διαλόγου για τα ζητήματα υγείας. Η πρόσφατη νομοθεσία του 2022 που αναγνωρίζει θεσμικά την Ένωση Ασθενών Ελλάδας ως επίσημο συνομιλητή της Πολιτείας σε θέματα πολιτικής υγείας αποτελεί σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά πρέπει να γίνουν ακόμη περισσότερα για να αναγνωριστεί ο ρόλος μας σε ευρύτερο επίπεδο.
Ερ. Υποστηρίζετε τα μέλη σας να έχουν πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες και πώς ;
Η ΕΝΑΣΕΛ υποστηρίζει τα μέλη της στην πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες μέσω διαφόρων δράσεων. Συνεργάζεται με άλλους οργανισμούς του τομέα της υγείας για την προώθηση των αναγκαίων αλλαγών στη φαρμακευτική πολιτική και ενισχύει τη συμμετοχή των ασθενών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, εξασφαλίζοντας ότι οι καινοτόμες θεραπείες είναι διαθέσιμες και προσβάσιμες σε όλους. Μάλιστα πρόσφατα, πραγματοποιήσαμε συνάντηση με τους Συνδέσμους Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων της χώρας με σκοπό να εξετάσουμε τις συνέπειες της υπέρβασης της νοσοκομειακής φαρμακευτικής δαπάνης και να βρούμε λύσεις για τη διασφάλιση της πρόσβασης των ασθενών στις απαραίτητες θεραπείες. Μεταξύ άλλων, στη συνάντηση συμφωνήθηκαν η ανάγκη διασφάλισης ισότιμης πρόσβασης στη φαρμακευτική καινοτομία, αλλά και η ύπαρξη ανισότητας στην πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη στην Ελλάδα. Για τους παραπάνω λόγους, εμείς ζητάμε ενίσχυση της δημόσιας χρηματοδότησης για την κάλυψη των φαρμακευτικών αναγκών, διασφάλιση καθολικής και έγκαιρης πρόσβασης σε φάρμακα και θεραπείες χωρίς καθυστερήσεις, διαφάνεια και επικοινωνία για τα μέτρα αποκατάστασης της ισορροπίας στον τομέα της υγείας και εφαρμογή Εθνικής Φαρμακευτικής Πολιτικής με όρους αποδοτικότητας και διασφάλισης της πρόσβασης.
Ερ. Ποιες είναι οι άμεσες προτεραιότητές σας ;
Οι άμεσες προτεραιότητες της ΕΝΑΣΕΛ επικεντρώνονται στην εξασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης όλων των ασθενών στις κατάλληλες θεραπείες, καθώς και στην αναγνώριση και επίλυση των προβλημάτων που αφορούν την ποιότητα, την ασφάλεια και την προσβασιμότητα στις υπηρεσίες υγείας.
Παράλληλα, δίνεται έμφαση στην προώθηση της εγγραμματοσύνης υγείας, στην ενίσχυση της εκπροσώπησης των ασθενών στα κέντρα λήψης αποφάσεων και στην εκπαίδευση των ασθενών, με στόχο την ενεργό συμμετοχή τους στη διαχείριση της υγείας τους και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.
