Μια συναρπαστική διαδρομή, με αλληλοδιαδοχικές απορρίψεις που η επιμονή και η πίστη του προσέφεραν στην ιατρική και σε όλες τις γυναίκες του κόσμου, το σωτήριο test Pap.
Γράφει η Νανά Παλαιτσάκη
Είναι κάτι περισσότερο από αυτονόητο ότι ο Γεώργιος Παπανικολάου ή ο Dr. Pap αποτελεί μια εμβληματική μορφή της ιατρικής. Εκατομμύρια γυναίκες στον κόσμο οφείλουμε ευγνωμοσύνη στον άνθρωπο και γιατρό που η θέληση, το πείσμα του, η ευρυμάθειά του, η αγάπη του για την ζωή και την ελευθερία, τον οδήγησαν σε μια διαδρομή που μόνο εύκολη δεν ήταν, καθώς το ερευνητικό του έργο άργησε ν’ αναγνωριστεί από την διεθνή επιστημονική κοινότητα .
Το ξεκίνημα
Στην Ιατρική σχολή Αθηνών μπαίνει το 1898 σε ηλικία 15 χρονών. Ο πατέρας του, γιατρός και εκείνος είχε όνειρο να γίνει ο γιός του στρατιωτικός γιατρός. Ο Γιώργος Παπανικολάου, όμως, είχε πολλές ανησυχίες και ευαισθησίες. Αγαπάει την μουσική, παίζει βιολί, λατρεύει την λογοτεχνία, μαθαίνει Γαλλικά και κάνει παρέα με δημοτικιστές, φοιτητές της Φιλοσοφικής, όπως ο Δ. Γληνός και ο Αλ. Δελμούζος.
Ο τελευταίος τον έπεισε να επιχειρήσει μεταπτυχιακές σπουδές στην Γερμανία. Είναι η εποχή που ο Γκαίτε, ο Σοπενχάουερ, ο Καντ και ο Νίτσε αποτελούν αφορμή για μεγάλες συζητήσεις και πνευματικές αναζητήσεις δίνοντας αφορμές για επανακαθορισμούς των πεποιθήσεων.
Στις 31 Δεκεμβρίου του 1904 έγραφε στον πατέρα του. «όχι δεν θέλω γίνω στρατιωτικός γιατρός. Θέλω να μείνω ελεύθερος, να αισθανθώ την χαρά που δίνει ο αγών της ζωής. Εμένα δεν με τρομάζει το πέλαγος. Θέλω την ελευθερία μου, την γλυκιά μου ελευθερία».
Πρώτος σταθμός η Γερμανία
Το 1907 έφυγε για την Γερμανία. Κατά την τριετία 1907-10, σπούδασε Βιολογία και Ζωολογία στα Πανεπιστήμια της Ιένας, του Φράιμπουργκ και του Μονάχου με τους διάσημους Καθηγητές Χαίκελ, Χέρτβιγκ και Βάισμαν. Στο διάστημα αυτό απέκτησε πλούσια εργαστηριακή πείρα, δημοσίευσε δύο εργασίες στα γερμανικά και έλαβε το Διδακτορικό του δίπλωμα (PhD) από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου με θέμα: «περί των όρων της φυλετικής διαφοροποιήσεως των Δαφνιδών».
Η επιστροφή στην πατρίδα, η απογοήτευση και ο γάμος με την Μάχη Μαυρογένη
Όταν επιστρέφει στην Ελλάδα, απογοητεύεται εντελώς από το επίπεδο που βρίσκεται η έρευνα, αλλά και από την αντιμετώπιση που εισπράττει από την τότε κυρίαρχη ιατρική κοινότητα.
Την σύζυγό του και μεγάλη θαυμάστριά του, την γνώριζε από τα πρώτα νεανικά του χρόνια στην Κύμη. Εκείνη παραθέριζε εκεί. Ήταν πρόσχαρη, έπαιζε πιάνο, κοινωνική, δυναμική και αρκετά μορφωμένη για την εποχή. Στην Μάχη Μαυρογένη, είδε ο Γιώργος Παπανικολάου, την σύντροφο- σύζυγο που θα μπορούσε να σταθεί δίπλα του σε μια ζωή απαιτητική και δύσκολη. Της ξεκαθαρίζει ότι δεν επιθυμεί να κάνουν παιδιά, καθώς εκείνος ήθελε ν’ αφιερωθεί στην έρευνα και εκείνη το δέχεται. Ο γάμος τους γίνεται το 1910 στην Αθήνα και λίγες μέρες μετά αναχωρούν για το Μονακό, όπου εκείνος εργάζεται στο Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο του πρίγκιπα του Μονακό Αλβέρτου του Α, ο οποίος ήταν φυσιοδίφης. Ο Θάνατος της μητέρας του, γίνεται αφορμή να θέλει να επιστρέψει στη Ελλάδα για να βρεθεί με την οικογένειά του.
Επιστρατεύεται στους Βαλκανικούς ως έφεδρος ανθυπίατρος, γνωρίζει εθελοντές που ζούσαν στην Αμερική και αποφασίζει ότι μόνο εκεί θα μπορούσε να πραγματοποιήσει το όνειρό του στην έρευνα.
Πωλητής χαλιών εκείνος και ράφτρα κουμπιών εκείνη
Επειδή δεν είχαν καθόλου χρήματα, η ζωή τους στην Νέα Υόρκη ήταν πάρα πολύ δύσκολη. Βρήκαν δουλειές που δεν είχαν καμία σχέση με την μόρφωση και τα πτυχία. Ο Γιώργος Παπανικολάου, γίνεται πωλητής χαλιών και γράφει στην εφημερίδα Atlantis και η σύζυγός του, πιάνει δουλειά ως ράφτρα κουμπιών στα πολυκαταστήματα Gimbels
H προσπάθεια επιβίωσης όμως, δεν τον σταματά από το ν’ αναζητεί επιστημονική εργασία. Παρουσιάζεται στον καθηγητή Morgan, ο οποίος γνώριζε τις εργασίες του Παπανικολάου από το πανεπιστήμιο του Μονάχου,
Έτσι τον Σεπτέμβριο του 1914 προσελήφθη στο τμήμα Ανατομίας του Πανεπιστημίου Cornell κοντά στον καθηγητή Stockard.
Στο Πανεπιστήμιο αυτό ο Παπανικολάου μαζί με τον Stockard. δημοσίευσε την πρώτη του εργασία σχετικά με την μεταβίβαση των εκφυλιστικών αλλοιώσεων στους απογόνους των θηλαστικών που είχαν κάνει κατανάλωση αλκοόλ.
Αποφασισμένος να συνεχίσει και να ολοκληρώσει τις πειραματικές έρευνες που είχε αρχίσει στη Γερμανία, μελέτησε τα κολπικά επιχρίσματα των ινδικών χοιριδίων. Τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά, ενώ ο ίδιος έδειχνε ενθουσιασμένος όταν στο μικροσκόπιο παρατηρούσε την διαφορετική μορφολογία των κυττάρων, ανάλογα με την φάση του ωοθηκικού κύκλου. Τα ευρήματα αυτά συνέκρινε με τον ορμονικό προσδιορισμό του ωοθηκικού κύκλου των θηλαστικών στα κολπικά επιχρίσματα. Μελετώντας το υλικό του, διαπίστωσε ότι μεταξύ των κυττάρων υπήρχαν κύτταρα ανώμαλα, που είχαν σχέση με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.
Η δεκαετία του 1920 ήταν για αυτόν η περισσότερο δημιουργική. Πραγματοποίησε τις πρώτες κλινικοεργαστηριακές μελέτες για τη διαγνωστική αξία της κυτταρολογικής εξέτασης του κολπικού επιχρίσματος στις γυναίκες. Η πρωτοποριακή κυτταροδιαγνωστική μέθοδος του Dr Pap, δοκιμάστηκε πρώτα σε φυσιολογικές γυναίκες και έγινε γνωστή σαν “Pap smear” (επίχρισμα Παπανικολάου) και “Pap Test” (δοκιμασία Παπανικολάου). Ακολούθησαν τα πρώτα κλινικά ευρήματα σε καρκινοπαθείς γυναίκες του «Women’s Hospital» της Νέας Υόρκης (1925).
Πολύτιμος παραστάτης και βοηθός στο έργο του ήταν η γυναίκα του Μάχη, η οποία εργαζόταν σαν παρασκευάστρια, αλλά και σαν εθελόντρια από την οποία έπαιρνε κολπικά επιχρίσματα.
Το έργο «Νέα διάγνωση του καρκίνου», δεν αναγνωρίζεται
Το έτος 1928 παρουσίασε την εργασία του «Νέα διάγνωση του καρκίνου», η οποία όμως δεν έτυχε ευμενούς υποδοχής από τον επιστημονικό κόσμο. Συνέχισε τις έρευνές του πάνω στην ενδοκρινολογία της γυναίκας, ενώ από τον Οκτώβριο του 1939 αρχίζει η επανεκτίμηση της μεθόδου εξέτασης του κολπικού υγρού για την ανίχνευση του καρκίνου.
1941 Η Αρχή της αναγνώρισης
Τότε δημοσιεύει στο περιοδικό «American journal» εργασία με τίτλο: «Η διαγνωστική αξία του κολπικού επιχρίσματος στη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας», στην οποία τονιζόταν η αναγκαιότητα εφαρμογής της μεθόδου στο σύνολο των γυναικών για την διάγνωση σε πρώιμο ιάσιμο στάδιο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Επίσης περιέγραφε τον τρόπο συλλογής των κυττάρων, την χρώση και τα μορφολογικά χαρακτηριστικά στα οποία στηρίζεται η διάγνωση. Λίγο αργότερα (1943) παρουσίασε μαζί με τον Trauth την κλασική και διάσημη πια εργασία του : «Διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας από τα κολπικά επιχρίσματα, (Diagnosis of Uterine Cancer by vaginal smear).
Ήδη από το 1940 είχαν αρχίσει να εφαρμόζονται τα προγράμματα μαζικού ελέγχου των γυναικών στην Αμερική, με τα οποία μειώθηκε αισθητά η θνησιμότητα από τον καρκίνο του τράχηλου της μήτρας. Τα προγράμματα αυτά επεκτάθηκαν αργότερα (το 1960) και στην Ευρώπη με τα ίδια ελπιδοφόρα αποτελέσματα.
Μετά από αυτή την επιτυχία ο Παπανικολάου έστρεψε την προσοχή του στην σωστή εκπαίδευση γιατρών στην τεχνική λήψης και χρώσης των επιχρισμάτων και της διάγνωσης του καρκίνου.
Τότε πρότεινε και την ταξινόμηση των ευρημάτων του σε 5 κατηγορίες (Ι.ΙΙ.ΙΙΙ.ΙV,V) και έτσι στο Νοσοκομείο Cornell, γεννήθηκε ένας νέος κλάδος, η «Αποφολιδωτική Κυτταρολογία».
Η Επιστροφή στην Ελλάδα μετά από 44 χρόνια διαρκούς απουσίας
Το 1954 εξέδωσε τον «Άτλαντα της Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας». Σε αυτόν περιγράφονταν οι αλλοιώσεις καλοήθεις, προκαρκινικές και κακοήθεις των αποφολιδωμένων κυττάρων, σε σύγκριση με τις αντίστοιχες ιστολογικές του γυναικολογικού συστήματος. Επίσης περιγράφονται και αλλοιώσεις του ουροποιητικού και αναπνευστικού συστήματος, όπου διακρίνονται και τα Pap-cells, τα οποία διέγνωσε στα δικά του πτύελα μετά από κρυολόγημα. Κυτταρικές αλλοιώσεις σε εκκρίματα της θηλής του μαστού, υγρά των κοιλοτήτων και του γαστρεντερολογικού συστήματος περιλαμβάνονταν στον εν λόγω Άτλαντα.
Για το μνημειώδες έργο της ζωής του «Άτλας Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας», ο ίδιος έγραψε: «Αποτελεί μία από τις τελευταίες συνεισφορές μου στην Επιστήμη. Ευχαριστώ το Θεό που μου χάρισε μακροζωία και μου έδωσε την δύναμη να την φέρω εις αίσιον πέρας».
Παράλληλα με τις εργασίες στο Κορνέλλ, εργάσθηκε και σαν σύμβουλος στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο «MEMORIAL». Πλήθος γιατρών απ΄όλα τα μέρη του κόσμου παρακολούθησαν και ειδικεύτηκαν στα εργαστήρια του Παπανικολάου στον νέο κλάδο της Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας.
Ήδη από το 1947 του είχε απονεμηθεί ο τίτλος του Τακτικού καθηγητή της κλινικής Ανατομικής. Στην διάρκεια της επιστημονικής του σταδιοδρομίας κατέκτησε όλους τους τίτλους της ιεραρχίας στο Πανεπιστήμιο Cornell:
1914-33 : Πανεπιστημιακός επιμελητής
1923-37 : Υφηγητής (Assistant Professor)
1937-47 : Επίκουρος Καθηγητής (Associate Professor)
1947-57 : Καθηγητής (Professor)
1957-61 : Ομότιμος Καθηγητής (Emeritus Professor)
Οι θέσεις αυτές ήταν κατ’ ουσίαν τιμητικές. Ποτέ δεν του ανατέθηκε να διδάξει, ώστε να μπορέσει να παραμείνει απερίσπαστος στο ερευνητικό του έργο.
Επισκέφθηκε για πρώτη φορά την Ελλάδα το 1957, μετά από 44 χρόνια συνεχούς απουσίας και έγινε δεκτός με ιδιαίτερες τιμές. Τελικός προορισμός του ήταν η γενέτειρά του Κύμη Ευβοίας, οι κάτοικοι της οποίας του επεφύλαξαν θερμότατη υποδοχή.
Το 1961 αποδέχθηκε τελικά την πρόταση να αναλάβει την διεύθυνση ενός Ινστιτούτου Έρευνας για τον Καρκίνο στο Miami της Φλόριντας στο οποίο θα εδίδετο το όνομά του («Papanicolaou Cancer Research Institute»). Το ζεύγος Παπανικολάου εγκαταστάθηκε στον νέο τόπο του τον Νοέμβριο του 1961. Η αλλαγή όμως του περιβάλλοντος και η υπερκόπωση για την οργάνωση και λειτουργία του Ινστιτούτου, στάθηκε καθοριστική. Πέθανε στις 19 Φεβρουαρίου του 1962, μετά από καρδιακή προσβολή, αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο κενό.
Ο Γεώργιος Παπανικολάου είχε την ικανοποίηση να δει εν ζωή το έργο του να αναγνωρίζεται σε παγκόσμια κλίμακα. Δέχθηκε άπειρες εκδηλώσεις ευγνωμοσύνης και τιμήθηκε διεθνώς με βραβεία και διακρίσεις.
Το 1954 εξέδωσε τον «Άτλαντα της Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας». Σε αυτόν περιγράφονταν οι αλλοιώσεις καλοήθεις, προκαρκινικές και κακοήθεις των αποφολιδωμένων κυττάρων, σε σύγκριση με τις αντίστοιχες ιστολογικές του γυναικολογικού συστήματος. Επίσης περιγράφονται και αλλοιώσεις του ουροποιητικού και αναπνευστικού συστήματος, όπου διακρίνονται και τα Pap-cells, τα οποία διέγνωσε στα δικά του πτύελα μετά από κρυολόγημα. Κυτταρικές αλλοιώσεις σε εκκρίματα της θηλής του μαστού, υγρά των κοιλοτήτων και του γαστρεντερολογικού συστήματος περιλαμβάνονταν στον εν λόγω Άτλαντα.
Για το μνημειώδες έργο της ζωής του «Άτλας Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας», ο ίδιος έγραψε: «Αποτελεί μία από τις τελευταίες συνεισφορές μου στην Επιστήμη. Ευχαριστώ το Θεό που μου χάρισε μακροζωία και μου έδωσε την δύναμη να την φέρω εις αίσιον πέρας».
Παράλληλα με τις εργασίες στο Κορνέλλ, εργάσθηκε και σαν σύμβουλος στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο «MEMORIAL». Πλήθος γιατρών απ΄όλα τα μέρη του κόσμου παρακολούθησαν και ειδικεύτηκαν στα εργαστήρια του Παπανικολάου στον νέο κλάδο της Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας.
Ήδη από το 1947 του είχε απονεμηθεί ο τίτλος του Τακτικού καθηγητή της κλινικής Ανατομικής. Στην διάρκεια της επιστημονικής του σταδιοδρομίας κατέκτησε όλους τους τίτλους της ιεραρχίας στο Πανεπιστήμιο Cornell:
1914-33 : Πανεπιστημιακός επιμελητής
1923-37 : Υφηγητής (Assistant Professor)
1937-47 : Επίκουρος Καθηγητής (Associate Professor)
1947-57 : Καθηγητής (Professor)
1957-61 : Ομότιμος Καθηγητής (Emeritus Professor)
Οι θέσεις αυτές ήταν κατ’ ουσίαν τιμητικές. Ποτέ δεν του ανατέθηκε να διδάξει, ώστε να μπορέσει να παραμείνει απερίσπαστος στο ερευνητικό του έργο.
Επισκέφθηκε για πρώτη φορά την Ελλάδα το 1957, μετά από 44 χρόνια συνεχούς απουσίας και έγινε δεκτός με ιδιαίτερες τιμές. Τελικός προορισμός του ήταν η γενέτειρά του Κύμη Ευβοίας, οι κάτοικοι της οποίας του επεφύλαξαν θερμότατη υποδοχή.
Το 1961 αποδέχθηκε τελικά την πρόταση να αναλάβει την διεύθυνση ενός Ινστιτούτου Έρευνας για τον Καρκίνο στο Miami της Φλόριντας στο οποίο θα εδίδετο το όνομά του («Papanicolaou Cancer Research Institute»). Το ζεύγος Παπανικολάου εγκαταστάθηκε στον νέο τόπο του τον Νοέμβριο του 1961. Η αλλαγή όμως του περιβάλλοντος και η υπερκόπωση για την οργάνωση και λειτουργία του Ινστιτούτου, στάθηκε καθοριστική. Πέθανε στις 19 Φεβρουαρίου του 1962, μετά από καρδιακή προσβολή, αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο κενό.
Ο Γεώργιος Παπανικολάου είχε την ικανοποίηση να δει εν ζωή το έργο του να αναγνωρίζεται σε παγκόσμια κλίμακα. Δέχθηκε άπειρες εκδηλώσεις ευγνωμοσύνης και τιμήθηκε διεθνώς με πάμπολλα βραβεία και διακρίσεις.
Μέσα από την δύσκολη και συναρπαστική ιστορία της ζωής του , ο μεγάλος αυτός Επιστήμονας και άνθρωπος, κατόρθωσε με συνεχή και σκληρό αγώνα να δημιουργήσει ένα σπάνιο έργο. Ένα έργο που καταξιώνει την ανθρώπινη υπόσταση και της δίνει την προέκταση μιας υπαρκτής αθανασίας.
Πηγή: dr-pap.com
