Ο Έλληνας Βραβευμένος με παγκόσμιο βραβείο μεταμοσχεύσεων, Πρωτοπόρος των Πολυοργανικών Μεταμοσχεύσεων και Καρδιάς μεταλλαγμένων χοίρων σε ανθρώπους, διευθυντής του Νοσοκομείου της Φλόριντα στις ΗΠΑ σε μια αποκλειστική συνέντευξη για τον ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης, τις άμεσες προκλήσεις στον τομέα και τον Νόστο για την Ελλάδα .
Σήμερα έχω την τιμή, να φιλοξενώ έναν Διεθνή Έλληνα Χειρουργό, τον οποίο τον έχουν ονομάσει, δικαίως, «μάγο των μεταμοσχεύσεων». Η τελευταία μας δημοσιογραφική συνάντηση, έγινε όταν εγώ ήμουν στο Los Angeles και εκείνος στο κέντρο μεταμοσχεύσεων της Οξφόρδης στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 2018. Τότε είχαμε συζητήσει τις μεγάλες επιτυχίες του στις πολυοργανικές μεταμοσχεύσεις, με αφορμή και την παγκόσμια διάκρισή του, να λάβει το Διεθνές βραβείο Μεταμοσχεύσεων.
Σήμερα ο Γιώργος Βρακάς είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Χειρουργικής και Διευθυντής του Τμήματος Μεταμοσχεύσεων Νεφρού και Παγκρέατος στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα στο Γκέινσβιλ των ΗΠΑ, έχοντας προηγουμένως υπηρετήσει στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ (2019-2021) και πιο πριν, στο κέντρο μεταμοσχεύσεων της Οξφόρδης, στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Αναφέρω επιγραμματικά τις διακρίσεις του :
Το 2014 προτάθηκε για το Medawar Medal από την British Transplantation Society για την ενασχόλησή του με τις μεταμοσχεύσεις κοιλιακού τοιχώματος. Το 2015 τον τιμά το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ως τον καλύτερο εκπαιδευτή στο μάθημα της Χειρουργικής. Το 2016 τον γύρο του διαδικτύου έκανε η είδηση ότι απέσπασε το παγκόσμιο βραβείο Μεταμοσχεύσεων (TTSYoungInvestigatorAward) το οποίο του απονεμήθηκε στο HongKong στα πλαίσια του Παγκοσμίου Συνεδρίου για τις Μεταμοσχεύσεις, ενώ τον ίδιο χρόνο έλαβε τον τιμητικό τίτλο του Fellow του Βασιλικού Κολλεγίου των Χειρουργών της Αγγλίας και στις 22-9-2023, στο Προεδρικό Μέγαρο, η Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, του απένειμε τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα.
Από τον Ιούλιο του 2021 ο κ. Βρακάς ανέλαβε την διεύθυνση του τμήματος μεταμοσχεύσεων νεφρού και παγκρέατος στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα. Μέσα σε 2 χρόνια σκληρής δουλειάς οι οργανισμοί SRTR και OPTN για τα προγράμματα μεταμόσχευσης των ΗΠΑ βαθμολογήσαν το πρόγραμμα μεταμόσχευσης νεφρού Νο. 1 στη Φλόριντα και Νο. 2 στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Πέτυχε όγκο ρεκόρ για 2 συνεχόμενα χρόνια, με περισσότερες από 500 μεταμοσχεύσεις, και το τμήμα είναι πλέον μεταξύ των κορυφαίων προγραμμάτων στις ΗΠΑ τόσο για αριθμό όσο και για ποιοτικά αποτελέσματα μεταμοσχευμένων οργάνων.
Επίσης, ο Γιώργος Βρακάς για να συγκεντρώσει κεφάλαια για φιλανθρωπικές οργανώσεις υπέρ των μεταμοσχεύσεων, αναρριχήθηκε στο Κιλιμάντζαρο, ενώ με διπλό ποδήλατο έκανε την απόσταση Παρίσι – Λονδίνο.
Το τελευταίο διάστημα οι μεταμοσχεύσεις από καρδιά και νεφρά μεταλλαγμένων χοίρων σε ανθρώπους τον έχουν τοποθετήσει στο επίκεντρο των εξελίξεων στον τομέα του καθώς και οι εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη.
Θεωρώ μεγάλη τιμή για μένα ν’ αφιερώνει χρόνο για ν’ απαντήσει στα τόσα πολλά που ήθελα να τον ρωτήσω.
1 . Γιατί αποφασίσατε να διευθύνετε το τμήμα μεταμοσχεύσεων στην Φλόριντα; Τι αποτέλεσε πρόκληση για σας και πιο είναι το όραμά σας ;
Το τμήμα μεταμοσχεύσεων του Πανεπιστήμιου της Φλόριντα ήταν μια μεγάλη πρόκληση για εμένα διότι ήταν ένα τμήμα που ήταν αποδιοργανωμένο από πολλές απόψεις. Είχε ήδη απωλέσει τους περισσότερους χειρουργούς του και έκανε μικρά νούμερα μεταμοσχεύσεων, με αποτέλεσμα ο Σύνδεσμος χειρουργών μεταμοσχεύσεων της Αμερικής να σταματήσει την εξειδίκευση των χειρουργών στο Τμήμα αυτό, καθώς μέχρι τότε ετησίως χορηγούσε την δυνατότητα εξειδίκευσης δύο νέων χειρουργών.
2 . Πόσα όργανα έχετε μεταμοσχεύσει ταυτόχρονα σε ασθενή και πως ήταν μετά η μετεγχειρητική του πορεία;
Τις πιο μεγάλες μεταμοσχεύσεις τις έκανα όσο ήμουν στο τμήμα της Οξφόρδης Ηνωμένου Βασιλείου, όπου είχαμε ξεκινήσει πολυοργανικές μεταμοσχεύσεις για την αντιμετώπιση κοιλιακών όγκων που δεν μπορούν να αφαιρεθούν, με συμβατικές χειρουργικές τεχνικές. Στα περιστατικά αυτά προχωρούσαμε στην αφαίρεση όλων σχεδόν των κοιλιακών οργάνων. Αφαιρούσαμε το στομάχι, δωδεκαδάκτυλο, χοληδόχο κύστη, πάγκρεας, λεπτό έντερο, παχύ έντερο με σκωληκοειδή απόφυση και μείζον επίπλουν και συχνά και το κοιλιακό τοίχωμα. Στη συνέχεια προχωρούσαμε στην μεταμόσχευση των παραπάνω οργάνων en bloc δηλαδή όλων μαζί ταυτόχρονα. Συχνά τελειώναμε το χειρουργείο με την μεταμόσχευση κοιλιακού τοιχώματος από τον ίδιο δότη.
Είχαμε πραγματοποιήσει 13 τέτοια χειρουργεία όσο βρισκόμουν στην Οξφόρδη, με εξαιρετικά αποτελέσματα και πρόσφατα τα δημοσιεύσαμε για να ενημερώσουμε τον ιατρικό κόσμο.
3. Πόσες ώρες έχετε χειρουργήσει χωρίς διακοπή; Κάνετε κάποια προετοιμασία για ν’ αντιμετωπίσετε ένα μαραθώνιο χειρουργείο;
Το πρώτο από τα παραπάνω περιστατικά διήρκησε 24 ώρες και χρειάστηκε η συντονισμένη συνεργασία 3 διαφορετικών χειρουργικών ομάδων για την ολοκλήρωσή του. Ωστόσο εμείς ως χειρουργοί μεταμοσχεύσεων, ήμασταν παρόντες καθόλη τη διάρκεια. Συνήθως τα πιο πολλά χειρουργεία μου δεν ξεπερνούν τις 6 ώρες.
Για να αντιμετωπίσω τα πολύωρα χειρουργεία, φροντίζω να είμαι σε άριστη φυσική κατάσταση (γυμναστήριο και υγιεινή διατροφή).
4. Το πιο κρίσιμο στάδιο στις μεταμοσχεύσεις ποιο είναι;
Το πιο κρίσιμο σημείο στις πιο πολλές μεταμοσχεύσεις είναι η επαναιμάτωση του οργάνου. Είναι η στιγμή που αποκαθίσταται η κυκλοφορία αίματος στο όργανο μετά την χειρουργική αποκατάσταση της αγγειακής συνέχειας με το λήπτη. Το σημείο αυτό είναι κρίσιμο, διότι το όργανο μετά την πολύωρη συνήθως παραμονή εκτός σώματος, αποκτά πάλι κυκλοφορία και συχνά παρατηρούμε το σύνδρομο ισχαιμίας επαναιμάτωσης που μπορεί να δημιουργήσει αιμοδυναμική αστάθεια.
5. Τα μέλη της ομάδας σας τα επιλέγετε εσείς και με ποια κριτήρια; Το ρωτώ γιατί η συνεργασία την ώρα του χειρουργείου είναι πολύ κρίσιμο ζήτημα.
Ένα πολύ βασικό κριτήριο για την επιλογή των μελών της ομάδας αποτελεί προσωπικότητά τους. Μετά από κάποιο σημείο θεωρούμε δεδομένες τις χειρουργικές ικανότητες, οπότε μένει να αποφασίσουμε κατά πόσο ένα συγκεκριμένο άτομο μπορεί να ενταχθεί στην ομάδα χωρίς να δημιουργηθούν εντάσεις και περαιτέρω προβλήματα.
6. Πως προετοιμάζετε τους ασθενείς σας, καθώς έρχονται σε σας σ’ ένα πολύ κρίσιμο για την ζωή τους στάδιο.
Είναι πρωταρχικής σημασίας να ενημερώνουμε τους ασθενείς εξ αρχής για τα πιθανά προβλήματα και τις τυχόν επιπλοκές που μπορεί να ανακύψουν στα πλαίσια ενός τόσο μεγάλου χειρουργείου, αλλά και μακροχρόνια, καθόσον είναι απαραίτητη η χρήση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων, τα οποία δεν είναι εντελώς αθώα. Πρέπει πάντα να είμαστε ειλικρινείς και φιλικοί με τους ασθενείς, για να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη τους και να καταφέρουμε να έχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και για αυτούς και για εμάς ως ομάδα. Μην ξεχνάτε ότι πάντα κρινόμαστε από τα αποτελέσματα μας και είναι και αυτός ο λόγος που θα μας επιλέγουν οι ασθενείς, για να προγραμματίσουμε το δικό τους χειρουργείο.
Μάλιστα πολλές φορές αστειεύομαι με τους ασθενείς πριν το χειρουργείο τους, με σκοπό να ηρεμίσουν και να χαλαρώσουν γι’ αυτή την εμπειρία.
7. Διατηρείτε επαφή με τους ασθενείς σας μετά την μεταμόσχευση; Έχετε αναπτύξει δεσμούς με κάποιους και τι σημαίνει για εσάς όταν δεν εξελίσσεται καλά ένα περιστατικό ;
Είναι γεγονός ότι συχνά υπάρχουν ασθενείς με τους οποίους μπορούμε και έχουμε μια ιδιαίτερη επικοινωνία και μπορούμε και ταιριάζουμε πιο πολύ ως χαρακτήρες. Είναι αυτοί οι ασθενείς με τους οποίους κρατάμε και μια επαφή μετά από πολλά χρόνια και ακόμα μπορούμε και να οργανώσουμε κάποιες κοινές εκδηλώσεις.
8. Ποιο κόστος είχε για τη προσωπική σας ζωή, το γεγονός ότι επιλέξατε να ειδικευθείτε στις μεταμοσχεύσεις και πόσο επηρεάζει την καθημερινότητά σας.
Η μεταμόσχευση οργάνων είναι μια ειδικότητα που βασίζεται ως επί το πλείστον σε επείγοντα και απρόβλεπτα χειρουργεία από άποψη χρόνου. Και αυτό διότι η μεταμόσχευση οργάνων βασίζεται στην εύρεση δοτών οργάνων. Ως εκ τούτου δεν υπάρχουν προγραμματισμένα χειρουργεία, δεν υπάρχουν Σαββατοκύριακα και γενικά δεν υπάρχουν μέρες που να μπορεί κάποιος να εγγυηθεί ότι μπορεί να ξεκουραστεί και να απολαύσει την προσωπική του ζωή. Έχει συμβεί πολλές φορές στη ζωή μου, να έχω προγραμματίσει διακοπές και στο τέλος να μην μπορώ να πάω, διότι υπήρξε κάποιο κατεπείγον χειρουργείο στο οποίο έπρεπε να συμμετέχω. Η προσωπική ζωή μπαίνει γενικά σε δεύτερη μοίρα.
9 . Επειδή οι φοιτητές σας στην Αγγλία σας έκριναν ως τον καλύτερο εκπαιδευτή τους, τι σημαίνει «καλός γιατρός» για σας ;
Οι μεταμοσχεύσεις είναι γενικά ακαδημαϊκή ειδικότητα και ως εκ τούτου είναι πολύ σημαντικό για τους καθηγητές να μπορούν να είναι και καλοί δάσκαλοι για τους φοιτητές, τους ειδικευόμενους, τους ειδικούς, τους νοσηλευτές και γενικά για όλο το προσωπικό.
Πιστεύω ότι ο καλός εκπαιδευτής είναι αυτός που δίνει ευκαιρίες στους μαθητές και τους αφήνει να συμμετέχουν σιγά-σιγά σε εξειδικευμένα χειρουργεία. Πιστεύω, ότι πρέπει πάντα να υπάρχει το κατάλληλο περιβάλλον, που να ευνοεί την εκμάθηση και να αποφεύγονται οι εντάσεις ή και οι δογματισμοί που γενικά δεν επιτρέπουν στους μαθητές να σκεφτούν. Δεν επιτρέπεται να κατηγορούμε π.χ. τους εκπαιδευόμενους αν κάτι πάει λάθος. Η τακτική που ακολουθούμε στα τμήματα που υπηρετώ είναι πάντα ότι ο καθηγητής είναι αυτός που είναι υπεύθυνος για όλα και αν γίνει κάποιο λάθος, τότε επωμίζεται το βάρος της ευθύνης. Οι μαθητές είναι αυτοί που ακολουθούν οδηγίες και ευθυνόμαστε πάντα εμείς εάν πάει κάτι λάθος για το λόγο ότι δεν το διδάξαμε σωστά.
10. Πώς βλέπετε την ενσωμάτωση της Τεχνητής Νοημοσύνης στις διαδικασίες των μεταμοσχεύσεων, από τη διάγνωση έως την παρακολούθηση μετά την επέμβαση;
Έχουν αρχίσει ήδη τα πρώτα βήματα για την ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης στις μεταμοσχεύσεις και ένα πρώτο βήμα είναι η χρήση της όσον αφορά την επιλογή των κατάλληλων δοτών για τους κατάλληλους δέκτες Οργάνων. Δεν είναι όλοι οι δότες ίδιοι και το ίδιο ισχύει και για τους δέκτες οργάνων. Ο Χειρουργός πρέπει να ξέρει να διαλέγει τα κατάλληλα όργανα για τους κατάλληλους ασθενείς. Και είναι αυτό που προσπαθούμε να διδάξουμε στην τεχνητή νοημοσύνη, για να ελαφρύνουμε το πρόγραμμά μας, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της νύχτας.
11. Θεωρείτε ότι η AI μπορεί να παίξει ρόλο στην εκπαίδευση των μελλοντικών χειρουργών, μέσω προσομοιώσεων ή υποστήριξης στη λήψη αποφάσεων;
Η τεχνητή νοημοσύνη ενσωματώνεται σιγά σιγά σε όλο το φάσμα της καθημερινότητάς μας. Οπότε θεωρώ ότι είναι αναπόφευκτο να παίξει σημαντικό ρόλο και στην εκπαίδευση χειρουργών, αλλά και στη λήψη αποφάσεων. Για παράδειγμα, οι εξετάσεις των μαθητών θα μπορούσαν να ενταχθούν σε ένα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης, οπότε θα μπορεί το εκάστοτε Λογισμικό πρόγραμμα να Προσαρμόζεται στο επίπεδο του μαθητή με βάση τις απαντήσεις που δίνει. Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες στον τομέα της ιατρικής, με αποτέλεσμα η γνώση να αλλάζει συνέχεια με γεωμετρική πρόοδο και να αλλάζουν οι θεραπείες συνεχώς. Με την τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούμε να έχουμε γρήγορη πρόσβαση στις τελευταίες μελέτες και να εφαρμόζουμε πάντα τις τελευταίες τεχνολογίες.
12. Ποια είναι η πρόκληση στις μεταμοσχεύσεις στο άμεσο μέλλον
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις των μεταμοσχεύσεων είναι η εύρεση οργάνων για όλους τους ασθενείς. Ένα πρόβλημα ιδιαίτερα σημαντικό όσον αφορά τη χώρα μας που υστερεί σημαντικά με βάση όλες τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η ξενομεταμόσχευση αφορά τη μεταμόσχευση οργάνων ανάμεσα σε διαφορετικά είδη του ζωικού βασιλείου. Πρόσφατες μελέτες αφορούν στη μεταμόσχευση νεφρών από γενετικά μεταλλαγμένους χοίρους σε ανθρώπους. Τα αποτελέσματα δεν είναι ακόμα τα επιθυμητά, ωστόσο αποτελεί μια πολύ μεγάλη πρόκληση. Και θα μπορούσε να λύσει το πρόβλημα της έλλειψης οργάνων για τον πληθυσμό, όταν τα νεφρά αυτά θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ευρέως.
13. Σκεφτήκατε να γυρίσετε στην Ελλάδα, με δεδομένο ότι η σύζυγός σας είναι Ελληνίδα, έχετε και οι δύο καταγωγή από την Δράμα και έχετε και ένα παιδάκι; Σας έγινε πρόταση από Νοσοκομείο της χώρας μας ;
Πάντα σκεφτόμαστε την επιστροφή στην Ελλάδα, ιδιαίτερα όσον αφορά την εκπαίδευση του μικρού μας υιού. Μας λείπει πολύ η πατρίδα μας και όλο το χρόνο περιμένουμε να γυρίσουμε το καλοκαίρι για τις διακοπές μας στην Ελλάδα. Έχουν υπάρξει συνομιλίες με Νοσοκομεία στην Ελλάδα, ωστόσο δεν υπάρχουν ακόμα οι κατάλληλες συνθήκες για επιστροφή. Η πρωταρχική ενασχόλησή μου στις ΗΠΑ, όπως και προηγουμένως στη Μεγάλη Βρετανία, αφορούσε τη μεταμόσχευση οργάνων και μ’ αυτή την ειδικότητα θα ήθελα να ασχοληθώ στην Ελλάδα και να προσφέρω στους Έλληνες ασθενείς. Η Ελλάδα, ωστόσο υστερεί σημαντικά όσον αφορά τον τομέα των μεταμοσχεύσεων, πράγμα που σημαίνει ότι σε ενδεχόμενη επιστροφή μου, θα πρέπει να ασχοληθώ με την γενική χειρουργική και δεν μπορώ να εστιάσω στην ειδικότητα που αγαπώ ιδιαιτέρως.
14. Είναι το οικονομικό κίνητρο που καθορίζει το αν ένας επιστήμονας όπως εσείς θα επιστρέψει στην χώρα του, ή όχι μόνο;
Είναι φυσικά σημαντικό και το οικονομικό κίνητρο για την επιστροφή μας στην Ελλάδα. Οι αμοιβές του χειρουργού στην Αμερική είναι τελείως διαφορετικές και προσφέρουν διαφορετικό επίπεδο ζωής. Ωστόσο, δεν είναι μόνο το οικονομικό κίνητρο. Είναι γενικά ο τρόπος ζωής και στην πατρίδα μας υπάρχει ποιότητα ζωής. Επιπλέον, υπάρχουν οι φίλοι, η οικογένεια, οι συγγενείς και γενικά ο κοινωνικός περίγυρος, που μας κάνουν να αισθανόμαστε ότι είμαστε όντως στο σπίτι μας.
15. Τι θα μπορούσε να κάνει η χώρα μας, ώστε να επαναπατριστούν επιστήμονες με δεξιότητες όπως η δική σας;
Θα έπρεπε καταρχάς να υπάρχουν κατάλληλες συνθήκες και εξειδικευμένα νοσοκομεία που να μπορούν να στηρίξουν εξειδικευμένες ειδικότητες. Το επίπεδο των μεταμοσχεύσεων στο εξωτερικό είναι πάρα πολύ υψηλό και για να προσφέρουμε αυτά τα οποία έχουμε μάθει εδώ, θα πρέπει να έχουμε και την κατάλληλη στήριξη από την πολιτεία. Θα πρέπει το κράτος να αποφασίσει να επενδύσει στις μεταμοσχεύσεις (αλλά και στην όποια άλλη υπερεξειδίκευση). Και φυσικά δεν πρόκειται μόνο για τα κτίρια και τις υποδομές, αλλά και την κατάλληλη ενημέρωση του πληθυσμού, ώστε να αυξηθεί η δωρεά οργάνων. Επίσης ένας βασικός λόγος που δεν μπορούμε να επιστρέψουμε εύκολα στην πατρίδα μας είναι το υπάρχον ακαδημαϊκό σύστημα που δεν επιτρέπει την εύκολη επιστροφή. Επιστροφή στην Ελλάδα σημαίνει ότι ξεκινάς από τη βάση της ακαδημαϊκής κλίμακας! Γεγονός καθόλου δελεαστικό για κάποιον που είναι Καθηγητής στο Εξωτερικό και στην Ελλάδα τον προορίζουν για Επίκουρο, δηλαδή στην κατώτερη ακαδημαϊκή βαθμίδα.
16. Στην Ελλάδα απ’ ότι ξέρω υπάρχουν ασθενείς που περιμένουν πολλά χρόνια για να βρεθεί συμβατό όργανο, τι μπορεί κατά την γνώμη σας να βοηθήσει; Ν’ αυξηθούν οι δωρεές οργάνων, με αντίστοιχη ενημέρωση του πληθυσμού πιθανόν;
Η Ελλάδα έχει γενικά ένα πολύ χαμηλό ποσοστό δωρεάς οργάνων με βάση τον πληθυσμό των 10 εκατομμυρίων. Είναι ένα πρόβλημα πολυπαραγοντικό, το οποίο και δημιουργεί σοβαρά προβλήματα και καθυστερήσεις όσον αφορά τη μεταμόσχευση των ασθενών. Ιδιαίτερα μάλλον στις περιπτώσεις επαναμεταμόσχευσης, οπότε και υπάρχουν ασθενείς με πολλά αντισώματα είναι εξαιρετικά δύσκολο και με μεγάλη χρονική καθυστέρηση. Τα άτομα τα οποία βρίσκονται σε αιμοδιάλυση, μπορεί να παραμένουν φαινομενικά υγιή. Ωστόσο, η έγκαιρη μεταμόσχευση τους είναι αυτή που θα συμβάλλει στην μακρόχρονη επιβίωσή τους.
