Όνομα: Σπαθόχορτο – Βαλσαμόχορτο – Υπερικό
Επιστημονική ονομασία: Υπερικόν το διάτρητον – Hypericum Perforatum
Οικογένεια: Υπερικοειδών – Hypericaceae
Άλλα ονόματα: Βάλσαμο, βαλσαμόχορτο, υπερικόν, λειχηνόχορτο, περίκι, βότανο του προδρόμου, βότανο του Αγ.Ιωάννη, χελωνόχορτο
Περιγραφή του Βαλσαμόχορτου
Πολυετές φυτό που φύεται σε ξηρές περιοχές. Θα το συναντήσουμε ακόμη και στις άκρες των δρόμων, σε κάμπους, λόφους, φράκτες, αμπελώνες, με άλλα λόγια, σχεδόν παντού, σε καλλιεργημένους και ακαλλιέργητους τόπους.
Το σπαθόχορτο φυτρώνει σε όλη την Ευρώπη, Ασία, Βόρεια Αφρική και αλλού. Στην Ελλάδα φύεται σε πολλές περιοχές και σαν θεραπευτικό βότανο χαίρει μεγάλης εκτίμησης. Είναι μικρό φυτό που φτάνει σε ύψος τα 80 cm. Τα φύλλα του είναι πολλά, μικρά, ωοειδή, ωχροπράσινα και φέρουν σκούρα στίγματα στις άκρες.
Τα άνθη του συγκεντρώνονται στην κορυφή των βλαστών. Έχουν πέντε μεγάλα πέταλα με έντονο χρυσοκίτρινο χρώμα. Η εποχή της άνθησης είναι από Ιούνιο-Σεπτέμβριο, της συλλογής από Ιούλιο-Αύγουστο και χρησιμοποιούμενα μέρη, όλο το φυτό. Σημειώνουμε ότι τα άνθη πρέπει να χρησιμοποιούνται νεαρά και λίγο ξερά κι όχι μετά από μακροχρόνια φύλαξη. Επίσης, όταν μείνουν πολύ χρόνο, τα φύλλα κιτρινίζουν, τα άνθη αποχρωματίζονται και όλο το φυτό παίρνει ένα καστανό χρώμα.
Συστατικά του σπαθόχορτου
Το σπαθόχορτο περιέχει τανίνη, φλαβονοειδή, κόκκινη χρωστική ουσία (υπερικίνη), ρητίνη, πτητικά έλαια, γλυκοσίδες κ.α
Να σημειώσουμε ότι το ένα από τα συστατικά του, το κίτρινο, διαλυτό στο νερό, βρίσκεται στα πέταλα του άνθους ενώ το άλλο, το κόκκινο, με ρητινώδη φύση, ανάλογη με τη κιγχονίνη, διαλυτό στο οινόπνευμα και στο λάδι, υπάρχει μέσα στα στίγματα και στον καρπό.
Τα δύο αυτά συστατικά χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη (όχι στην Ελλάδα) για τη βαφή μάλλινων και μεταξωτών κλωστών.
Σπαθόχορτο: Ιστορία και παράδοση
Η παράδοση λέει ότι το όνομά του, το πήρε από τους Ιππότες του Αγίου Ιωάννου της Ιερουσαλήμ, που θεράπευαν με αυτό, τις πληγές των τραυματισμένων σταυροφόρων. Πίστευαν επίσης, ότι ξόρκιζε το κακό, για αυτό το λόγο, υποχρέωναν τους τρελούς, να πίνουν το έγχυμά του.
Την εποχή των Δρυίδων, το σπαθόχορτο (υπερικό) θεωρούνταν τόσο ευλογημένο φυτό, που αρκούσε μόνο το άρωμά του για να εκδιώξει τα δαιμονικά πνεύματα.
Κατά τον 13ο αιώνα οι χειρουργοί του Μονπελιέ, θεωρούσαν ότι δεν υπήρχε τίποτα όμοιο του.
Τις πολύτιμες ιδιότητες του γνώριζαν επίσης και οι Πέρσες και οι Άραβες.
Από που προέρχεται το όνομα Υπερικό;
Το όνομα Hypericum έχει αρχαίες ρίζες και μπορεί να προέρχεται από διάφορες πηγές. Ο όρος “Υπερικό” αναφέρεται από τον Ευρύφωνα τον Κνίδιο, ο οποίος ήταν γιατρός το 288 π.Χ. Πιθανότατα, σύμφωνα με τον Λινναίο, η ονομασία προέρχεται από το συνδυασμό των λέξεων υπέρ (πάνω από) και εικών (εικόνα), γιατί κατά τους αρχαίους χρόνους το βότανο τοποθετούνταν πάνω από θρησκευτικές εικόνες για να εξορκίσει το κακό.
Τα κοκκινόμαυρα στίγματα από πέταλα του άνθους του Υπερικού συμβολίζουν, σύμφωνα με την παράδοση, το αίμα που έχυσε ο Ιωάννης ο Βαπτιστής κατά τον αποκεφαλισμό του και η διάτρητη επιφάνεια των φύλλων δημιουργήθηκε από τα δάκρυα που χύθηκαν από αυτή την αποτρόπαια πράξη.
Το Υπερικό για τους αρχαίους
Ο Διοσκουρίδης, περίφημος βοτανοθεραπευτής της αρχαίας Ελλάδας, αναφέρει τέσσερα είδη Υπερικού, τα οποία προτείνει κατά τις οσφυοϊσχιαλγίας, σε πόσιμο μείγμα με υδρομέλι (μέλι+νερό). Ισχυρίζεται ότι η τοπική χρήση του βοτάνου βοηθάει σημαντικά στην επούλωση των εγκαυμάτων και η κατανάλωση του υπό μορφή αφεψήματος ανακουφίζει από τη δυσπεψία και τους κολικούς πόνους, αλλά πρέπει να χορηγείται έως την πλήρη ίαση.
Αναφορές στις θεραπευτικές ιδιότητες ελληνικών ενδημικών ειδών Υπερικού έχουν γίνει και από τον Ιπποκράτη, τον Θεόφραστο, τον Πλίνιο και τον Γαληνό.
Πολλοί διακεκριμένοι Άγγλοι βοτανολόγοι – θεραπευτές έχουν αναφερθεί στην αποτελεσματικότητα του Υπερικού. Για παράδειγμα, ο Τζέραρντ αναφέρεται στην αλοιφή που παρασκεύασε από το βότανο, ως την πιο πολύτιμη θεραπεία για βαθιές πληγές και προσθέτει ότι δεν υπάρχει καλύτερο φυσικό βάλσαμο για την επούλωση των πληγών.
Ο Κάλπεπερ, διάσημος βοτανολόγος, επισημαίνει ότι είναι ένα μοναδικό βότανο για την επούλωση πληγών υπό μορφή αλοιφής. Επίσης υποστηρίζει ότι είναι ευεργετικό κατά των τσιμπημάτων και δαγκωμάτων δηλητηριωδών ζώων, ενώ αποτελεί και πολύ καλό διουρητικό.
Οι πρώτες αποτελεσματικές και ευρέως διαδεδομένες φαρμακευτικές χρήσεις του Υπερικού στην Ευρώπη μετά το 16ο αιώνα περιλαμβάνουν το έλαιο του ως επουλωτικό των πληγών και των οιδημάτων. Ήταν τόσο ευεργετική η δράση του, ώστε όχι μόνο το χρησιμοποιούσαν οι χειρουργοί στον καθαρισμό των τραυμάτων, αλλά συμπεριλαμβανόταν επίσης στην πρώτη επίσημη Φαρμακοποιία του Λονδίνου ως Oleum Hyperici.
Για Τον Ιπποκράτη Ήταν:
Ψυκτικό…
Αναλγητικό Σε Περιπτώσεις Λυγγώδους Πυρετού…
Αναλγητικό Σε Περιπτώσεις Ρήξης Της Πνευμονικής Αρτηρίας…
Για Τον Γαληνο Ήταν:
Διουρητικό…
Εμμηναγωγό…
Ξηραντικό…
Κατά Των Εγκαυμάτων…
Αποτελεσματικό Ίαμα Για Την Αντιμετώπιση Της Ισχυαλγίας…
Για Τον Πλίνιο Ήταν:
Βελτιωτικό Της Ροής Των Ούρων…
Απαραίτητο Στην Αντιμετώπιση Των Προβλημάτων Της Κύστης…
Για Τον Αέτιo…
ο οποίος βασίστηκε στα γραπτά του Γαληνού καταπολεμούσε:
Τη Θλίψη…
Την Ημικρανία…
Την Ατονία…
Την Ανορεξία…
Την Επιληψία…
Τη Μανία…
Τα Εξανθήματα…
Τις Στομαχικές Διαταραχές…
Τους Πυρετούς Και..
Όλα Τα Κακοήθη Και Καρκινώδη Έλκη…
Για Τον Παράκελσο Ήταν:
άριστο ίαμα για την κατάθλιψη και όλες τις παρόμοιες παθήσεις…
άριστο επουλωτικό…
Το Hypericum Των Λατίνων…
Το Βαλσαμόχορτο Των Ελλήνων Και…
Λόγω Της Μεγάλης Επουλωτικής Και Αντισηπτικής Του Δράσης….
Το Βάλσαμο Της Ψυχής…
Το Λειχηνόχορτο…
Το Σπαθόχορτο…
Το Βοτάνι Των Πληγών…
Το Βοτάνι Των Γυναικών…
Το Χελωνόχορτο…
Το Βοτάνι Του Προδρόμου…
Το Βάλσαμο…
Το Βαλσαμάκι…
Ο ρόλος του βαλσαμόχορτου ήταν γνωστός από πολύ-πολύ παλι και τα γραπτά κείμενα από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα πάμπολλα…
Η θέση του στις δοξασίες των λαών ξεχωριστή. Οι προφορικές παραδώσεις που έχουν βρεθεί καταγεγραμμένες και αυτές πάμπολλες…
Το χρησιμοποιούσαν..
Οι Έλληνες…
Οι Πέρσες…
Οι Άραβες…
Οι Λατίνοι…
Έτσι στην πορεία των χρόνωνη λέξη “βάλσαμο“ αποκτά την έννοια της ανακούφισης από κάθε πόνο…
Ήταν το βαλσαμόχορτο που επούλωνε τις πληγές των τραυματισμένων από σπαθιά κατά την αρχαιότητα…..
Ήταν το βάλσαμο των αρχαίων Σπαρτιατών…
Ήταν το βάλσαμο των ανθρώπων των μεσαιωνικών χρόνων που γιάτρευε:
Την Αμηνόρροια…
Τους Πυρετούς…
Την Πλευρίτιδα…
Την Υδρωπικία…
Την Χρόνια Καταρροή…
Τη Μανία…
Την Επιληψία…
Τις Πληγές…
Τα Έλκη…
Ενεργά συστατικά του Βαλσαμόχορτου
α) κατεχίνες
β) επικατεχίνη
γ) κερκετίνη
δ) ρουτίνη
ε) υπεροσίδη
Φλωρογλουκινόλες..
Πτητικά έλαια…
Ρητίνες…
Ξανθόλες…
Υπερικίνες…οι πολύτιμες οργανικές ενώσεις…
Ψευδο-υπερικίνες…
hyperforin…
Φαινολικά οξέα…
Αιθέρια έλαια…
Λουτεολίνη…
Διαπιγενίνη…
Ανθρακινόνες…
Καρβοξυλικά οξέα…
Κουμαρίνη..
Καροτενοειδή…
τόσα πολλά;….ναι τόσο πολλά και τόσο πολύτιμα…
1) για τη θεραπεία νευρικών και συναισθηματικών διαταραχών κάτι…
που τα τελευταία χρόνια οδήγησε ειδικά στις Η.Π.Α στην αλόγιστη χρήση του υπό μορφή χαπιών για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης και… έφτασε να ονομάζεται “εναλλακτικό Prozac”…
οπωσδήποτε το βαλσαμόχορτο βοηθά ουσιαστικά στην αντιμετώπιση των μορφών της κατάθλιψης -αυτό έχει επιβεβαιωθεί και σε πρόσφατες έρευνες τόσο στην Ευρώπη,όσο και στην Αμερική-και….
είναι γεγονός ότι φαίνεται να είναι πιο ασφαλές από τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα αλλά είπαμε….
“Παν μέτρον άριστον”μην το ξεχνάμε αυτό…
2) για ήρεμο και αναζωογονητικό ύπνο καθώς και για την θεραπεία της αϋπνίας…
3) για την προστασία των κυττάρων του εγκεφαλικού φλοιού….σε in vitro έρευνες έχει φανεί ότι το βαλσαμόχορτο έχει νευροπροστατευτικέςιδιότητες στα κύτταρα του εγκεφαλικού φλοιού…
4) για την προστασία από την νόσο Αλτσχάιμερ καθώς φαίνεται νακαθυστερεί την εμφάνιση της νόσου…
ίσως μελλοντικά -λένε οι ερευνητές -να συμβάλει και στη θεραπεία της…
5) για τον έλεγχο της ελαφριάς επιληψίας…τα εκχυλἰσματα του βοτάνου χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της…
6) για την θεραπεία τοπικών φλεγμονών καθώς ανακουφίζει από τη φαγούρα του δέρματος και…
από τις φλεγμονές οι οποίες έχουν προέλθει από νευροδερματίτιδες
Κλινικές μελέτες της αντιικής δράσης του Υπερικού
Το διεθνές ενδιαφέρον για το Υπερικό μεγάλωσε όταν ερευνητές του ιατρικού κέντρου του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και του Γουάισμαν Ινστιτούτου Επιστημών του Ισραήλ, απέδειξαν ότι δύο ενεργά συστατικά του βοτάνου είναι πολύ δραστικά κατά των ρετροϊών και in vivo.
Τα παρακάτω αποσπάσματα της αναφοράς τους αξίζουν προσοχής και περαιτέρω έρευνας.
• Όταν τα ενεργά συστατικά του Υπερικού αντιδρούν με μολυσματικά μέρη του ιού, αμέσως μετά την χορήγηση γίνεται πλήρως αναστολή της νόσου.
• Προκαταρτικές μελέτες in vitro με ψευδοϋπερικίνη έδειξαν ότι μπορεί να περιοριστεί η εξάπλωση του ΗIV ιού (ιός AIDS).
• Καμία σοβαρή τοξική παρενέργεια δεν παρατηρήθηκε ύστερα από τη χορήγηση των συστατικών σε 800 πειραματόζωα, στα οποία δεν παρατηρήθηκαν δυσλειτουργίες .
• Η υπερικίνη δείχνει τοξικότητα σε μερικά ανθρώπινα κύτταρα σε πολύ μεγάλες συγκεντρώσεις. Η ψευδοϋπερικίνη είναι λιγότερο τοξική. Ευτυχώς τα ενεργά συστατικά του βοτάνου δείχνουν αξιοσημείωτη αντιική ισχύ μετά από τη χορήγηση μικρής δόσης .
• Το μίγμα των ενεργών συστατικών διαπερνά τον εγκεφαλονωτιαίο φραγμό (γεγονός πολύ σημαντικό στη μόλυνση από ΗΙV ιό).
Προσοχή: Πρέπει να τονιστεί το γεγονός ότι δεν υπάρχουν κλινικές αποδείξεις της αποτελεσματικότητας του Υπερικού σε ασθενείς μολυσμένους με τον ιό ΗIVκαι πολλά ερωτήματα συνεχίζουν να παραμένουν αναπάντητα. Το υπουργείο υγείας της Γερμανίας έχει συντάξει επίσημη μονογραφία για το Hypericum perforatum και συνοψίζει τις κλινικές του εφαρμογές και τις αντενδείξεις.
Το βαλσαμόχορτο (St. John’s Wort) χρησιμοποιείται από άτομα με έντονη ευερεθιστικότητα, για άλγη νευρικής φύσεως, για μυϊκό ρευματισμό, ισχιαλγία, νευρικότητα και/ή κατάθλιψη κατά την έμμηνο ρύση. Το St. John’s Wort έχει αντιβακτηριδιακές ιδιότητες ενάντια στην Bordetella pertussis (προκαλεί κοκίτη), το Staphylococcus aureus (χρυσίζων σταφυλόκοκκος, προκαλεί δερματικές λοιμώξεις και καλόγερους-δοθιήνες), τη shigellae και την E.coli (εντεροβακτηρίδιο, προκαλεί ουρολοιμώξεις). Τα εκχυλίσματα έχουν αντιικές ιδιότητες κατά της γρίπης.
Ενδιαφέροντα στοιχεία για το βαλσαμόχορτο
Φτιάξτε έγχυμα από τα επίγεια τμήματα του φυτού για το άγχος, τη νευρική υπερένταση, την ευερεθιστότητα, τις συναισθηματικές διαταραχές, ιδιαίτερα αν συνδέονται με την εμμηνόπαυση ή το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο.
-πάρτε το βάμμα για 2 τουλάχιστον μήνες σε περιπτώσεις μακροχρόνιας νευρικής έντασης που οδηγεί σε εξάντληση και κατάθλιψη. Για την νυχτερινή ενούριση των παιδιών δώστε τους 5-10 σταγόνες το βράδυ.
-φτιάξτε κρέμα χρησιμοποιώντας τις ανθοφόρες κορυφές και χρησιμοποιήστε την για εντοπισμένους πόνους των νεύρων όπως ισχιαλγία, εξαρθρήματα και κράμπες ή για να ανακουφίσετε τη διόγκωση του στήθους κατά τη γαλουχία. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν αντισηπτικό και στυπτικό σε εκδορές, ερεθισμούς και έλκη.
-το έλαιο μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε σε εγκαύματα και φλεγμονές των μυών και των αρθρώσεων, σε νευραλγίες και την ισχιαλγία. Μπορείτε να προσθέσετε και μερικές σταγόνες ελαίου λεβάντας για τα εγκαύματα ή ελαίου αχιλλαίας για φλεγμονές των αρθρώσεων.
-φτιάξτε το θεραπευτικό λάδι σας, εμποτίζοντας για 3 εβδομάδες σε 1 λίτρο αγνό ελαιόλαδο 450 γρ. νωπά άνθη. Τα αφήνετε στον ήλιο και μετά το διάστημα των τριών εβδομάδων, το σουρώνετε και στη συνέχεια αδειάζετε το κόκκινο πλέον λάδι σας σε μικρά μπουκαλάκια και είναι έτοιμο για χρήση.
Προφυλάξεις – Παρενέργειες του σπαθόχορτου
Το Υπερικό πρέπει να αποφεύγεται να συνδυάζεται με τη Βαλεριάνα, τη δαχτυλίτιδα και την πικροδάφνη
Το σπαθόχορτο δεν πρέπει να χρησιμοποιείται συγχρόνως με φάρμακα καρδιοτονωτικά, αντιασθματικά ή αντισυλληπτικά που λαμβάνονται από το στόμα καθώς μειώνεται η δράση τους.
Το βότανο μπορεί να προκαλέσει δερματίτιδα αν ληφθεί εσωτερικά και μετά εκθέσετε το δέρμα στον ήλιο.
Εντούτοις, στην εσωτερική χρήση, δεν έχει διαπιστωθεί κάτι τέτοιο, σε περιπτώσεις κατανάλωσης των συνηθισμένων δόσεων του αφεψήματος.
Η Υπερικίνη που περιέχει είναι δυνατόν να προκαλέσει φωτοευαισθησία, η οποία με τη σειρά της προκαλεί φλεγμονές στο δέρμα όταν αυτό εκτεθεί στον ήλιο.
Τοξική δερματίτιδα μπορεί συνήθως να προκληθεί αν κορφολογείτε ή μαζεύετε το φυτό σε υγρό καιρό και υπό τον ήλιο.
Το βαλσαμόχορτο (St. John’s Wort) δεν θα πρέπει να λαμβάνεται σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή για κατάθλιψη. Υπερβολικές δόσεις μπορεί να αυξήσουν τη δραστικότητα της εκάστοτε θεραπείας (όπως τα φάρμακα με αναστολείς της MAO: φάρμακα με αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης) και μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις σε ευαίσθητα άτομα. Το St. John’s Wort μπορεί επίσης να αλληλεπιδράσει με τα φάρμακα που περιέχουν αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI), π.χ. Prozac.
Έχει αποδειχθεί ότι το St. John’s Wort αυξάνει τη δραστηριότητα μιας ομάδας ηπατικών ενζύμων που εμπλέκονται στο μεταβολισμό ενός σημαντικού αριθμού συνταγογραφούμενων φαρμάκων. Τα εν λόγω φάρμακα είναι η theophylline (θεοφυλλίνη, βρογχοδιασταλτικό), η cyclosporine (κυκλοσπορίνη, ανοσοκαταστολέας), η indinavir (αντιιική θεραπεία ενάντια στον HIV), η warfarin (βαρφαρίνη), η digoxin και τα αντισυλληπτικά χάπια. Τα άτομα που λαμβάνουν τέτοιου είδους φάρμακα θα πρέπει να συμβουλευτούν το γιατρό τους ή ένα φαρμακοποιό πριν χρησιμοποιήσουν προϊόντα με St. John’s Wort, καθώς το βότανο μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητά τους.
Προσοχή: Πάντα να συμβουλεύεστε τον γιατρό σας πριν χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε συνταγή. Εάν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή, βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν αλληλεπιδράσεις
