Ζάχαρη — γλυκιά, χορταστική και παντού. Από φρέσκα φρούτα και μέλι μέχρι επεξεργασμένη ζάχαρη και ποτά, βρίσκεται κρυφά σε σχεδόν όλα όσα τρώμε. Ενώ είναι νόστιμη, η ζάχαρη προσφέρει αυτό που οι διατροφολόγοι αποκαλούν «κενές θερμίδες» — ενέργεια χωρίς απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Και με την υπερκατανάλωση να συνδέεται με την παχυσαρκία, τον διαβήτη τύπου 2, τις καρδιακές παθήσεις και τα οδοντικά προβλήματα, δεν είναι περίεργο που οι υγειονομικές αρχές μας προτρέπουν να μειώσουμε την κατανάλωσή της.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) συνιστά τον περιορισμό της προστιθέμενης ζάχαρης σε λιγότερο από 10% της ημερήσιας πρόσληψης θερμίδων, ενώ το BMJ προτείνει ακόμη χαμηλότερο: όχι περισσότερο από έξι κουταλάκια του γλυκού (25 γρ.) την ημέρα για τις γυναίκες και εννέα κουταλάκια του γλυκού (38 γρ.) για τους άνδρες.
Σε απάντηση, πολλοί άνθρωποι στρέφονται σε μη θρεπτικά γλυκαντικά — εναλλακτικές λύσεις ζάχαρης που προσφέρουν γλυκύτητα χωρίς θερμίδες. Σε αυτές περιλαμβάνονται δημοφιλείς επιλογές όπως η ασπαρτάμη, η σουκραλόζη, η στέβια και το εκχύλισμα καρπού μοναχού. Βρίσκονται σε πολλά ποτά διαίτης, σνακ χωρίς ζάχαρη και τρόφιμα χαμηλών θερμίδων και έχουν σχεδιαστεί για να βοηθούν στη διαχείριση του βάρους και των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.
Αλλά δεν είναι όλα όσα έχουν γλυκιά γεύση γλυκά στην πραγματικότητα. Ας εστιάσουμε σε ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα υποκατάστατα ζάχαρης: την ασπαρτάμη.
Η ασπαρτάμη είναι ένα τεχνητό γλυκαντικό που ανακαλύφθηκε το 1965 και είναι 180-200 φορές πιο γλυκό από τη ζάχαρη. Αρχικά ρυθμίστηκε από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) το 1974 και εγκρίθηκε για χρήση σε ξηρές τροφές το 1981. Σήμερα, εκτιμάται ότι βρίσκεται σε πάνω από 6.000 τρόφιμα και ποτά και 600 φαρμακευτικά προϊόντα.
Η ασπαρτάμη αρχικά υιοθετήθηκε ως εργαλείο για τη μείωση της παχυσαρκίας και την υποστήριξη των διαβητικών, προσφέροντας μια γλυκιά δόση χωρίς την απότομη αύξηση της ζάχαρης. Ωστόσο, παρά τις δεκαετίες χρήσης, η ασφάλειά της εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο έντονης επιστημονικής και δημόσιας συζήτησης.
Πιθανά οφέλη
Η ασπαρτάμη έχει παρόμοια γεύση με τη ζάχαρη, αν και πολύ πιο έντονη, αλλά δεν έχει σχεδόν καθόλου θερμίδες, γεγονός που την καθιστά ελκυστική για όσους έχουν επίγνωση του βάρους τους. Με τα ποσοστά παχυσαρκίας να εκτοξεύονται παγκοσμίως, ακόμη και η μικρή εξοικονόμηση θερμίδων μπορεί να έχει σημασία.
Η ασπαρτάμη δεν αυξάνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, καθιστώντας την προτιμώμενη επιλογή για όσους διαχειρίζονται διαβήτη τύπου 2. Ωστόσο, άλλες έρευνες έχουν βρει πιθανές συσχετίσεις με το μεταβολικό σύνδρομο και τον κίνδυνο διαβήτη , υποδηλώνοντας ότι η ασπαρτάμη θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως μέρος μιας ελεγχόμενης διατροφής και όχι ως άμεση αντικατάσταση της ζάχαρης.
Ενώ οι αξιολογήσεις υποδηλώνουν ότι η ασπαρτάμη είναι ασφαλής εντός των ισχυουσών κατευθυντήριων γραμμών πρόσληψης , οι ανησυχίες παραμένουν.
Πιθανοί κίνδυνοι
Μερικοί άνθρωποι μπορεί να εμφανίσουν παρενέργειες όπως πονοκεφάλους, ζάλη ή αλλαγές στη διάθεση. Υπάρχουν αναδυόμενα στοιχεία που συνδέουν την ασπαρτάμη με νευροεκφυλισμό, εγκεφαλικά επεισόδια, ακόμη και άνοια.
Η ασπαρτάμη μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα φαινυλαλανίνης και ασπαρτικού οξέος στον εγκέφαλο, κάτι που αποτελεί σοβαρή ανησυχία για άτομα με φαινυλκετονουρία (PKU), μια σπάνια κληρονομική διαταραχή όπου το σώμα δεν μπορεί να διασπάσει τη φαινυλαλανίνη. Αυτό προκαλεί τη συσσώρευσή της στο αίμα και στον εγκέφαλο, οδηγώντας ενδεχομένως σε εγκεφαλική βλάβη. Τα άτομα με PKU πρέπει να αποφεύγουν εντελώς την ασπαρτάμη.
Μία μελέτη ανέφερε συμπτώματα μετά την κατανάλωση ασπαρτάμης, όπως ευερεθιστότητα, ημικρανίες, άγχος και αϋπνία, ειδικά με υπερβολική κατανάλωση.
Το 2023, ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) ταξινόμησε την ασπαρτάμη ως «πιθανώς καρκινογόνο», αν και παραμένει εγκεκριμένη για κατανάλωση εντός των υφιστάμενων ορίων ασφαλείας.
Πηγή: The conversation
