Άρθρο του Δερματολόγου – Αφροδισιολόγου Γιώργου Σελίμη
Όταν διαταράσσεται η φυσική ισορροπία του οργανισμού από ενδογενείς ή περιβαλλοντικούς παράγοντες, η έμφυτη αντίδραση του είναι η άμυνα και στη συνέχεια η προσπάθεια αποκατάστασης της βλάβης που δημιουργήθηκε. Τι θα γινόταν εάν αξιοποιούσαμε την ικανότητα του οργανισμού να ανανεώνεται και στη συνέχεια χρησιμοποιούσαμε την επιστήμη για να επιταχύνουμε αυτή τη διαδικασία και να την μεγιστοποιήσουμε; Εκεί λοιπόν που οι φυσικοί μηχανισμοί του σώματος δεν επαρκούν, βρίσκεται ο χώρος για την ανάπτυξη της αναγεννητικής ιατρικής.
Αναγεννητική ιατρική – τι σημαίνει;
Είναι ένας αναπτυσσόμενος κλάδος της Ιατρικής επιστήμης που σκοπό έχει να διορθώσει, να ανανεώσει ή και να αντικαταστήσει τους ιστούς που έχουν υποστεί βλάβη λόγω γενετικών νοσημάτων, ασθενειών, τραυματισμού ή απλά λόγω γήρανσης. Από το κύτταρο μέχρι το όργανο η αναγεννητική ιατρική αποτελεί έναν εξελισσόμενο κλάδο που φέρνει νέα δεδομένα στην προσέγγιση της νόσου και έρχεται σε αντίθεση με την τρέχουσα κλινική πρακτική που στοχεύει κυρίως στην συμπτωματική θεραπεία. Πρακτικά ο στόχος της αναγεννητικής ιατρικής είναι να σβήσει τα σημάδια της φθοράς από το σώμα. Απαιτεί μία διεπιστημονική προσέγγιση με το συνδυασμό επιστημών όπως μοριακής Βιολογίας, γενετικής, μέχρι ανοσολογίας και εφαρμοσμένων μαθηματικών. Συνοπτικά στηρίζεται στις εξής βασικές αρχές: την κατανόηση των φυσιολογικών μηχανισμών των βλαστοκυττάρων, τη γνώση του κύκλου ζωής του κυττάρου, τη διερεύνηση των μέσων επικοινωνίας των κυττάρων.
Τι είναι τα βλαστοκύτταρα;
Είναι μη ειδικά κύτταρα που έχουν τη δυνατότητα εξέλιξης σε πολλά είδη εξειδικευμένων κυττάρων και την σημαντική ικανότητα να παράγουν νέα κύτταρα και να αναγεννούνται για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Το σώμα μας χρησιμοποιεί τα βλαστοκύτταρα ως ένα μέσο επιδιόρθωσης του. Μελέτες έχουν δείξει πως αν συλλέξουμε τα ώριμα βλαστοκύτταρα και τα χορηγήσουμε στο σημείο που πάσχει ή σε τραυματισμένο ιστό, κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες, είναι εφικτή η επανόρθωση του.
Η αναγεννητική ιατρική στη δερματολογία
Η γήρανση, ιδίως η γήρανση του δέρματος, είναι μία διαδικασία που απασχολεί τον άνθρωπο καθώς αντικατοπτρίζεται στην εμφάνιση, επηρεάζει την υγεία και την ποιότητα ζωής. Με το πέρασμα του χρόνου, το δέρμα αποκαλύπτει τα σημάδια της, μέσα από ρυτίδες, λεπτές γραμμές, χαλάρωση, δυσχρωμίες. Η γήρανση του δέρματος επηρεάζεται από δύο κύριους παράγοντες: το γενετικό υπόβαθρο, που είναι αμετάβλητο για τον καθένα, και εξωτερικούς παράγοντες που προέρχονται από το περιβάλλον, όπως το οξειδωτικό στρες και η ηλιακή ακτινοβολία. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες εφαρμογές της αναγεννητικής ιατρικής στο δέρμα είναι η χρήση εξωσωμάτων.
Τι είναι τα εξωσώματα;
Σχεδόν όλα τα κύτταρα, οι ιστοί και τα σωματικά υγρά (π.χ. το πλάσμα, το σάλιο, τα δάκρυα, το μητρικό γάλα) παράγουν εξωσώματα. Αυτά είναι εξωκυττάρια κυστίδια που βοηθούν στην επικοινωνία μεταξύ των κυττάρων και παίζουν κρίσιμο ρόλο στη ρύθμιση τόσο φυσιολογικών όσο και παθολογικών διαδικασιών. Έχει βρεθεί ότι περιέχουν πάνω από 10000 μικροσκοπικά βιοενεργά μόρια που περιλαμβάνουν πρωτεΐνες, νουκλεϊκά οξέα (miRNAs, mRNAs, DNA) και λιπίδια, από το μητρικό κύτταρο από το οποίο εκκρίνονται. Το φορτίο του εξωσώματος, δηλαδή οι ουσίες που μεταφέρει, διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στη ρύθμιση της εξέλιξης της νόσου στο κύτταρο-στόχο. Επίσης παρεμβαίνουν στην παθοβιολογία της νόσου και μέσω κυτταρικής σηματοδότησης. Διάφορες μελέτες αποδεικνύουν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εξωσωμάτων στη θεραπευτική σε πολλές ειδικότητες της ιατρικής όπως στην ογκολογία, τη νευρολογία, και τη δερματολογία.
Τα εξωσώματα φαίνεται να λαμβάνουν σημαντική θέση στον τομέα της αισθητικής ιατρικής. Η ευεργετική δράση τους στο δέρμα έχει αναδειχθεί καθώς μεταφέρουν πρωτεΐνες, λιπίδια και άλλα μόρια που ευνοούν την ενυδάτωση, την επούλωση και την προστασία του δέρματος. Αυτοί οι παράγοντες συνεισφέρουν στην αύξηση της παραγωγής κολλαγόνου, τον περιορισμό της φλεγμονής και την προστασία του δέρματος από περιβαλλοντικούς οξειδωτικούς παράγοντες. Χρησιμοποιούνται σε τοπική εφαρμογή και κυκλοφορούν όλο και περισσότερο σε προϊόντα όπως κρέμες και ορούς, για χρήση στην καθημερινή φροντίδα του δέρματος. Σε τοπική εφαρμογή έχει αποδειχθεί ότι αυξάνουν την έκφραση γονιδίων που σχετίζονται με την κυτταρική ανανέωση. Επίσης χρησιμοποιούνται με μεγάλη επιτυχία στο ευαίσθητο δέρμα καθώς βοηθούν στην αναδόμηση και καταπράυνση των ερεθισμών και της φλεγμονής. Ακόμα εξωσώματα από συγκεκριμένα είδη φυτών έχουν δράση στην καταπολέμηση των δυσχρωμιών του δέρματος και στην αναστολή της μελανινογένεσης. Αυξανόμενο είναι το ενδιαφέρον για τη χρήση τους στην καταπολέμηση της τριχόπτωσης, την επούλωση τραυμάτων και την αποκατάσταση ουλών.
Ποια είναι η προέλευση των εξωσωμάτων;
Τα εξωσώματα μπορούν να απομονωθούν από διαφορετικά είδη κυττάρων, θεωρητικά από οποιοδήποτε θηλαστικό. Κυρίως χρησιμοποιούνται εξωσώματα από μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα (MSCs), καθώς αυτά είναι προικισμένα με τεράστια αναγεννητική ικανότητα καθώς και την ικανότητα διαφοροποίησης σε διάφορα είδη κυττάρων ανάλογα με τις συνθήκες. Ακόμα υπάρχουν τα φυτικής προέλευσης, λόγω της χαμηλής ανοσογονικότητας, με αποτέλεσμα μειωμένη πιθανότητα αλλεργικών αντιδράσεων και της μεγαλύτερης βιοασφάλειας που διαθέτουν. Τέλος, υπάρχουν μελέτες με χρήση εξωσωμάτων προερχόμενα από ορισμένα είδη βακτηρίων, με την αξιοποίηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των μικροοργανισμών από όπου προέρχονται.
Πολυνουκλεοτίδια
Οι θεραπείες με πολυνουκλεοτίδια λαμβάνουν χώρο στον τομέα της αισθητικής ιατρικής τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της σύνθετης δράσης τους, της αποτελεσματικότητας τους αλλά και της ασφάλειας των υλικών. Αποτελούν ένα μόριο κλειδί της αναγεννητικής ιατρικής καθώς προσφέρουν πρωτοποριακές λύσεις στην επανόρθωση των ιστών,την μείωση της φλεγμονής, την επούλωση, την ανανέωση και την αντιγήρανση.
Τι είναι όμως τα πολυνουκλεοτίδια;
Είναι σύνθετα μόρια που αποτελούνται από μεγάλες αλυσίδες νουκλεοτιδίων, δηλαδή των δομικών στοιχείων του DNA και του RNA. Αυτά τα βιομόρια έχουν ενεργό ρόλο στην επικοινωνία των κυττάρων, στην αποκατάσταση των ιστών και στην αναγέννηση του δέρματος.
Πως δρουν;
Τα πολυνουκλεοτίδια εισάγονται στο δέρμα είτε μέσω πολλαπλών μικρών ενέσεων (αυτό που ονομάζουμε ενέσιμη μεσοθεραπεία) είτε με την τεχνική του micro-needling σε βάθος που μπορεί να ποικίλλει ξεκινώντας κάτω από την επιδερμίδα μέχρι το μέσο χόριο. Αφού γίνει η έγχυση στο δέρμα, τα πολυνουκλεοτίδια ξεκινούν τη σύνθετη δράση τους με τους εξής τρόπους:
1. Βιοδιέγερση/βελτίωση της ποιότητας των ιστών: Αυξάνουν το χρόνο ζωής των ινοβλαστών και ευνοούν τον πολλαπλασιασμό τους, διεγείροντας τη σύνθεση εξωκυττάριων δομικών πρωτεϊνών όπως το κολλαγόνο τύπου Ι και ΙΙΙ και η ελαστίνη, που είναι απαραίτητα για τη δομική ακεραιότητα και ελαστικότητα του δέρματος.
2. Αντιοξειδωτική δράση: η ενεργοποίηση αντιοξειδωτικών ενζύμων και η εξουδετέρωση των ελευθέρων ριζών που συμβάλλουν στο οξειδωτικό στρες ελαττώνει τις βλάβες στο DNA και την καταστροφή πρωτεϊνών, παράγοντες που φυσιολογικά επιταχύνουν τη γήρανση σε κυτταρικό επίπεδο.
3. Αντιφλεγμονώδης δράση: ρυθμίζουν την ανοσολογική απάντηση εμποδίζοντας την έκκριση ουσιών που προάγουν τη φλεγμονή, με αποτέλεσμα να μειώνεται έτσι η φλεγμονώδης απάντηση και να επιτυγχάνεται γρηγορότερη αποκατάσταση των τραυματισμένων ιστών αλλά και ποιοτικά καλύτερη επούλωση.
4. Ανάπλαση ιστών και επούλωση: Προάγουν την αγγειοδιαστολή, οδηγώντας σε βελτιωμένη μικροκυκλοφορία και οξυγόνωση του δερματικού ιστού. Η καλύτερη αιμάτωση υποστηρίζει την αναγέννηση και την ανάπλαση. Ασκούν άμεση επιρροή στην αύξηση της κυτταρικής διαίρεσης και μετανάστευσης και διεγείρουν την παραγωγή αυξητικών παραγόντων (GF), προάγοντας έτσι την αγγειογένεση και τελικά την επούλωση.
Από που προέρχονται;
Τα πολυνουκλεοτίδια είναι βιολογικά μόρια με υψηλή βιοσυμβατότητα, προερχόμενα από απομονωμένο DNA ψαριών ψυχρών υδάτων, το οποίο υποβάλλεται σε πολυεπίπεδη διαδικασία καθαρισμού, αποστείρωσης και ποιοτικού ελέγχου. Αυτή η διαδικασία διασφαλίζει την απομάκρυνση πιθανών αλλεργιογόνων, πρωτεϊνών και μικροβιακών ρυπαντών, μειώνοντας δραστικά την πιθανότητα εμφάνισης ανοσολογικών ή φλεγμονωδών αντιδράσεων μετά τη χορήγηση. Σε μοριακό επίπεδο, αποδομούνται ενδοκυτταρικά σε μικρότερα μόρια, που είναι φυσικά συστατικά του ανθρώπινου μεταβολισμού, με αποτέλεσμα την αποφυγή τοξικών ή συσσωρευτικών φαινομένων στους ιστούς. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες που σχετίζονται με τη χρήση πολυνουκλεοτιδίων είναι συνήθως ήπιες, βραχείας διάρκειας και αυτοπεριοριζόμενες.
Γιατί η κοινότητα της κοσμητικής ιατρικής στρέφεται όλο και περισσότερο σε αναγεννητικές θεραπείες με βιοδιεγέρτες;
Η μοριακή μάζα και η σύσταση τους επιτρέπουν την αποτελεσματική διείσδυση στους ιστούς, διασφαλίζοντας την παρατεταμένη βιολογική δράση. Επιπλέον, η απουσία συσσώρευσης του υλικού στο δέρμα, σε συνδυασμό με την πλήρη βιοαποδόμηση του, επιβεβαιώνει την ασφάλεια τους σε μακροχρόνια χρήση, καθιστώντας τα κατάλληλα για θεραπείες με επαναλαμβανόμενες εφαρμογές. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό δεδομένου ότι η αναζωογόνηση του δέρματος απαιτεί διαδοχικές συνεδρίες για τη διατήρηση των αποτελεσμάτων. Έτσι βλέπουμε πως σταδιακά η κοινότητα της αισθητικής ιατρικής στρέφεται προς πιο φυσικές λύσεις στην αντιγήρανση, που προσφέρουν αποτελέσματα χωρίς παραμόρφωση και τοξικότητα αλλά με ουσιαστική φροντίδα στο δέρμα.
Η αναγεννητική ιατρική στη δερματολογία δεν στοχεύει απλώς στη βελτίωση της εμφάνισης, αλλά στην ουσιαστική ανανέωση των ιστών και στην επαναφορά της φυσικής λειτουργίας του δέρματος. Η αξιοποίηση καινοτόμων βιοδιεγερτικών ουσιών, όπως τα εξωσώματα και τα πολυνουκλεοτίδια, ανοίγει τον δρόμο για θεραπείες που συνεργάζονται με τον ίδιο τον οργανισμό, προσφέροντας αποτελέσματα φυσικά, ασφαλή και μακροπρόθεσμα. Στο προσεχές μέλλον, προβλέπεται να αλλάξει ριζικά η φιλοσοφία και η έννοια της αντιγήρανσης με τη βιοδιέγερση στο επίκεντρο της κυτταρικής ρύθμισης.
Ο Γεώργιος Σελίμης είναι Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος. Σπούδασε στην Στρατιωτική Ιατρική Σχολή του Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και αποφοίτησε το 1995. Εκπαιδεύτηκε για ένα χρόνο στο 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας (251 ΓΝΑ) σε βασικές ιατρικές ειδικότητες, πριν ειδικευθεί στην Δερματολογία/Αφροδισιολογία. Είναι Αναπληρωτής Διευθυντής της Δερματολογικής Κλινικής του 251 ΓΝΑ. Είναι μέλος της Ελληνική Εταιρεία Δερματοχειρουργικής, Laser και Αισθητικής Δερματολογίας.
