Ο καρκίνος θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της σύγχρονης ιατρικής. Ωστόσο, η νόσος δεν είναι καινούρια· οι πρώτες περιγραφές της εντοπίζονται ήδη στην αρχαία Αίγυπτο και την Ελλάδα. Η διαδρομή της κατανόησης του καρκίνου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία της ιατρικής.
Οι πρώτες αναφορές
- Αρχαία Αίγυπτος (περ. 1600 π.Χ.)
Στον Πάπυρο Έντβιν Σμιθ (Edwin Smith Papyrus), που θεωρείται ένα από τα παλαιότερα ιατρικά κείμενα, γίνεται αναφορά σε όγκους του μαστού. Ο ανώνυμος συγγραφέας σημειώνει ότι «δεν υπάρχει θεραπεία» – κάτι που δείχνει την αναγνώριση της σοβαρότητας της ασθένειας. - Αρχαία Ελλάδα (5ος αι. π.Χ.) – Ο Ιπποκράτης
Ο Ιπποκράτης ο Κώος (460–370 π.Χ.), πατέρας της ιατρικής, υπήρξε από τους πρώτους που κατέγραψαν συστηματικά περιγραφές για τον καρκίνο. Στα ιατρικά του συγγράμματα (το λεγόμενο Ιπποκρατικό Σώμα) περιέγραψε όγκους που είτε ήταν επιφανειακοί (καρκινώματα) είτε πιο βαθιοί και κακοήθεις (καρκίνοι).- Ο ίδιος υιοθέτησε τον όρο καρκίνος, επειδή ο σκληρός όγκος με τα αγγεία γύρω του θύμιζε τα πόδια ενός κάβουρα.
- Διέκρινε τους όγκους σε καλοήθεις (δεν εξελίσσονται γρήγορα) και κακοήθεις (επεκτείνονται και είναι θανατηφόροι).
- Αν και δεν γνώριζε την πραγματική αιτία, πίστευε ότι οι κακοήθεις όγκοι δημιουργούνται όταν διαταράσσεται η ισορροπία των «χυμών» του σώματος, ιδίως όταν υπάρχει υπερβολική συσσώρευση μαύρης χολής.
- Σημαντικό είναι ότι υποστήριζε πως η χειρουργική αφαίρεση μπορούσε να εφαρμοστεί σε πρώιμα στάδια, αλλά όχι όταν ο όγκος είχε ήδη επεκταθεί.
Η σκέψη του Ιπποκράτη επηρέασε βαθιά την ιατρική επί πολλούς αιώνες, καθώς οι γιατροί στηρίχθηκαν στις περιγραφές του μέχρι να αναπτυχθεί η ανατομική παθολογία και η κυτταρική θεωρία στη νεότερη εποχή.
Ρωμαϊκή περίοδος
Ο Γαληνός (2ος αι. μ.Χ.), εξέχων Ρωμαίος γιατρός ελληνικής καταγωγής, επανέλαβε και διεύρυνε τις θεωρίες του Ιπποκράτη. Υποστήριξε ότι ο καρκίνος οφείλεται σε «περίσσεια μαύρης χολής», σύμφωνα με τη θεωρία των τεσσάρων χυμών. Αυτή η αντίληψη κυριάρχησε στη δυτική ιατρική για πολλούς αιώνες.
Μεσαίωνας και Αναγέννηση
Κατά τον Μεσαίωνα η πρόοδος στην κατανόηση του καρκίνου ήταν περιορισμένη. Ωστόσο, από την Αναγέννηση και μετά, με την πρόοδο της ανατομίας και της παθολογίας, άρχισε να διαμορφώνεται πιο ακριβής εικόνα για τη φύση της νόσου.
Νεότεροι χρόνοι
- Τον 18ο αιώνα, μελετητές όπως ο Giovanni Morgagni συνέδεσαν τα συμπτώματα με τις αλλοιώσεις στα όργανα, εισάγοντας την παθολογική ανατομία.
- Τον 19ο αιώνα, με το μικροσκόπιο, οι επιστήμονες όπως ο Rudolf Virchow αναγνώρισαν ότι ο καρκίνος είναι νόσος των κυττάρων.
Συμπέρασμα
Ο καρκίνος, αν και θεωρείται «σύγχρονη μάστιγα», συνοδεύει την ανθρωπότητα εδώ και χιλιάδες χρόνια. Από τον πάπυρο της αρχαίας Αιγύπτου έως τις σημερινές προηγμένες θεραπείες, η κατανόηση της νόσου αποτυπώνει την ίδια την ιστορία της ιατρικής.
