Μια σημαντική επιστημονική μελέτη στο JAMA Netw Open τον Ιούλιο του 2025 από τις ΗΠΑ, φέρνει στο προσκήνιο νέα, ενθαρρυντικά δεδομένα για την πρόληψη της άνοιας και του εγκεφαλικού στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και παχυσαρκία. Η Καθηγήτρια Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής, Παθολόγος Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και η Βιολόγος Αλεξάνδρα Σταυροπούλου (Θεραπευτική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) αναφέρουν ότι οι ερευνητές διαπίστωσαν πως τα φάρμακα σεμαγλουτίδη και τιρζεπατίδη —δύο νεότερης γενιάς αγωνιστές του υποδοχέα GLP-1— όχι μόνο βελτιώνουν το σάκχαρο και το βάρος των ασθενών, αλλά φαίνεται να προσφέρουν και ουσιαστική προστασία από τη γνωστική έκπτωση και τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια.
Η μελέτη αυτή είναι μία από τις μεγαλύτερες του είδους της. Αναλύθηκαν δεδομένα από 60.860 ενήλικες ηλικίας άνω των 40 ετών με διαβήτη τύπου 2 και παχυσαρκία, που έλαβαν θεραπεία είτε με GLP-1RAs (semaglutide ή tirzepatide) είτε με άλλα αντιδιαβητικά φάρμακα. Κατά τη διάρκεια παρακολούθησης 7 ετών, διαπιστώθηκε ότι οι ασθενείς που λάμβαναν σεμαγλουτίδη ή τιρζεπατίδη παρουσίασαν 37% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας, 19% χαμηλότερο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου και 30% μειωμένο κίνδυνο θανάτου από κάθε αιτία σε σύγκριση με όσους λάμβαναν άλλες θεραπείες.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι τα οφέλη ήταν μεγαλύτερα σε ασθενείς ηλικίας άνω των 60 ετών, γυναίκες, και άτομα με δείκτη μάζας σώματος μεταξύ 30-40. Οι GLP-1RAs φαίνεται να επιβραδύνουν τη γνωστική φθορά μέσω πολλαπλών μηχανισμών: μείωση φλεγμονής, οξειδωτικού στρες, και παθολογικών πρωτεϊνών στον εγκέφαλο. Προκλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι η semaglutide μειώνει την εναπόθεση β-αμυλοειδούς και τη φωσφορυλίωση της πρωτεΐνης tau, παράγοντες που συνδέονται στενά με τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Η προστατευτική επίδραση των φαρμάκων δεν παρατηρήθηκε στην περίπτωση της νόσου Πάρκινσον ή των ενδοεγκεφαλικών αιμορραγιών, κάτι που οι ερευνητές αποδίδουν είτε σε διαφορετικούς μηχανισμούς δράσης είτε στην περιορισμένη διείσδυση των φαρμάκων στον εγκέφαλο σε ορισμένα σημεία. Ωστόσο, η ευεργετική τους επίδραση σε ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια είναι εμφανής, πιθανώς λόγω της βελτίωσης της αγγειακής λειτουργίας και της μείωσης της αθηροσκλήρωσης.
Πέρα από τις επιδράσεις στον εγκέφαλο, η μελέτη κατέδειξε ότι η χρήση των GLP-1RAs συνδέεται με μειωμένη θνησιμότητα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στη συνολική βελτίωση της μεταβολικής υγείας, τη μείωση καρδιαγγειακών συμβαμάτων, καθώς και σε ευνοϊκές επιδράσεις στο ήπαρ, τα νεφρά και το ανοσοποιητικό σύστημα. Επιπλέον, τα φάρμακα αυτά φαίνεται να μειώνουν και την επιθυμία για ουσίες, κάτι που μπορεί να έχει θετική επίδραση και σε συμπεριφορικές παθήσεις, όπως η εξάρτηση από τροφή ή αλκοόλ.
Η μελέτη χρησιμοποίησε αυστηρή μεθοδολογία, με εξισορρόπηση των βασικών χαρακτηριστικών των ασθενών και μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων, εξασφαλίζοντας την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων. Παρά ταύτα, πρόκειται για μια μελέτη που δεν είναι τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να αποδειχθεί αιτιώδης σχέση, και συνεπώς απαιτείται περαιτέρω έρευνα.
Σε κάθε περίπτωση, τα αποτελέσματα αυτά προσφέρουν νέα ελπίδα για τους ανθρώπους που πάσχουν από διαβήτη και παχυσαρκία —δύο καταστάσεις που αποτελούν από μόνες τους ισχυρούς παράγοντες κινδύνου για γνωστική έκπτωση και αγγειακά νοσήματα. Η προοπτική χρήσης φαρμάκων όπως η semaglutide και η tirzepatide για την πρόληψη της άνοιας και την παράταση της ζωής είναι ιδιαιτέρως ελκυστική και ευθυγραμμίζεται με την ανάγκη για ολιστική αντιμετώπιση των χρονίων νοσημάτων.
Η έρευνα αυτή υπογραμμίζει τη σημασία της πρώιμης παρέμβασης —ιδίως σε μεσήλικες ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη και παχυσαρκία— όχι μόνο για τον έλεγχο του σακχάρου και του βάρους, αλλά και για την πρόληψη σοβαρών νευρολογικών και αγγειακών επιπλοκών. Τα GLP-1RAs φαίνεται να παίζουν ρόλο σε αυτή τη νέα προσέγγιση.
Καθώς αναμένονται τα αποτελέσματα από μεγάλες κλινικές δοκιμές, όπως οι μελέτες EVOKE και EVOKE+, που διερευνούν τη semaglutide στην ήπια νόσο Αλτσχάιμερ, το μέλλον της φαρμακευτικής πρόληψης της άνοιας φαίνεται πολλά υποσχόμενο.
[Lin HT, Tsai YF, Liao PL, Wei JC: Neurodegeneration and Stroke After Semaglutide and Tirzepatide in Patients With Diabetes and Obesity. JAMA Netw Open. 2025 Jul 1;8(7):e2521016. DOI: 10.1001/jamanetworkopen.2025.21016]
