Πριν από περίπου 170 χρόνια, ένας Ούγγρος γιατρός, ο Ίγνατς Ζέμελβαϊς (Ignaz Semmelweis), άλλαξε την ιστορία της ιατρικής με έναν τρόπο τόσο απλό όσο και επαναστατικό: απέδειξε ότι το πλύσιμο των χεριών μπορεί να σώσει ζωές. Σε μια εποχή όπου οι μικροοργανισμοί ήταν άγνωστοι και η έννοια της αντισηψίας θεωρούνταν… σχεδόν προσβολή προς την ιατρική αυθεντία, ο Ζέμελβαϊς τόλμησε να ερευνήσει κάτι που κανείς δεν φανταζόταν.
Το πρόβλημα που κανείς δεν καταλάβαινε
Στη Μαιευτική Κλινική της Βιέννης, όπου εργάστηκε, οι γυναίκες πέθαιναν από επιλόχειο πυρετό σε ποσοστά που άγγιζαν το 20%. Η διαφορά ανάμεσα στις δύο κλινικές – μία που εξυπηρετούσαν γιατροί και μία που εξυπηρετούσαν μαίες – οδήγησε τον Ζέμελβαϊς σε μια παρατήρηση:
στους θαλάμους των γιατρών, οι οποίοι συχνά έκαναν νεκροτομές πριν πιάσουν γυναίκες για εξέταση, τα περιστατικά θανάτου ήταν δραματικά υψηλότερα.
Η επαναστατική ιδέα
Ο Ζέμελβαϊς υπέθεσε ότι κάποιο «σωματίδιο» μεταφερόταν από τα χέρια των γιατρών στα σώματα των γυναικών. Δεν υπήρχε ακόμα η θεωρία των μικροβίων, αλλά εκείνος διαισθάνθηκε ότι κάτι αόρατο ήταν ο φονιάς.
Έτσι, θέσπισε έναν απλό κανόνα: υποχρεωτικό πλύσιμο χεριών με χλωριούχο ασβέστιο (αντισηπτικό διάλυμα) πριν από κάθε επαφή με ασθενή.
Το αποτέλεσμα;
Τα ποσοστά θνησιμότητας έπεσαν από το 18% στο 1–2%, μια μείωση που σήμερα θεωρείται μία από τις πιο εντυπωσιακές στην ιστορία της ιατρικής.
Από την απόρριψη στην αναγνώριση
Παρά τα εντυπωσιακά στοιχεία, ο Ζέμελβαϊς αντιμετώπισε έντονη αντίδραση από το ιατρικό κατεστημένο. Πολλοί γιατροί δέχτηκαν την ανακάλυψη ως επίθεση στην επιστημονική τους αξιοπρέπεια — πώς ήταν δυνατόν ένα τόσο απλό μέτρο να καταρρίπτει θεμελιωμένες πρακτικές;
Δυστυχώς, ο Ζέμελβαϊς δεν αναγνωρίστηκε όσο ζούσε και πέθανε παραμελημένος.
Ωστόσο, λίγα χρόνια αργότερα, με την επικράτηση της θεωρίας των μικροβίων από τον Παστέρ και τις πρακτικές αντισηψίας του Λίστερ, η ιδέα του επιβεβαιώθηκε πλήρως.
Η κληρονομιά του
Σήμερα, ο Ζέμελβαϊς θεωρείται δικαίως «Ο Σωτήρας των Μητέρων» και ο πατέρας της ιατρικής αντισηψίας. Η ανακάλυψή του – το πλύσιμο των χεριών – παραμένει ακόμη και σήμερα το πιο αποτελεσματικό και οικονομικό μέσο πρόληψης λοιμώξεων.
Η ιστορία του μας υπενθυμίζει ότι η επιστημονική πρόοδος χρειάζεται όχι μόνο γνώση, αλλά και ταπεινότητα, παρατήρηση και το θάρρος να αμφισβητείς την καθιερωμένη πρακτική.
