Ο κοινός ιός του επιχείλιου έρπητα, ο οποίος συχνά προσβάλλει τους ανθρώπους στην παιδική ηλικία, συνήθως παραμένει στο σώμα για όλη τη ζωή – σιωπηλά ανενεργός στα νεύρα. Πότε-πότε, παράγοντες όπως το άγχος, η ασθένεια ή ο τραυματισμός μπορεί να τον ενεργοποιήσουν, προκαλώντας επιχείλιο έρπη σε ορισμένα άτομα. Όμως αυτός ο ίδιος ιός – γνωστός ως ιός απλού έρπητα τύπου 1 (HSV-1) – μπορεί επίσης να παίζει σημαντικό ρόλο σε κάτι πολύ πιο σοβαρό: τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Πριν από πάνω από 30 χρόνια, οι συνάδελφοί μου κι εγώ κάναμε μια αναπάντεχη ανακάλυψη. Βρήκαμε ότι αυτός ο ιός μπορεί να υπάρχει στους εγκεφάλους ηλικιωμένων ανθρώπων. Ήταν η πρώτη σαφής ένδειξη ότι ένας ιός μπορεί να ζει σιωπηλά στον εγκέφαλο, ο οποίος θεωρούνταν για καιρό τελείως απαλλαγμένος από μικρόβια – προστατευμένος από τον λεγόμενο «αιματοεγκεφαλικό φραγμό».
Έπειτα ανακαλύψαμε κάτι ακόμη πιο εντυπωσιακό. Άνθρωποι που έχουν μια συγκεκριμένη εκδοχή ενός γονιδίου (το APOE-e4), το οποίο αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης Αλτσχάιμερ, και που έχουν μολυνθεί με αυτόν τον ιό, έχουν κίνδυνο πολλαπλάσιο.
Για να το ερευνήσουμε περαιτέρω, μελετήσαμε εγκεφαλικά κύτταρα που είχαμε μολύνει με τον ιό. Παρήγαγαν τις ίδιες παθολογικές πρωτεΐνες (αμυλοειδή και tau) που βρίσκονται στους εγκεφάλους ατόμων με Αλτσχάιμερ.
Πιστεύουμε ότι ο ιός παραμένει κυρίως ανενεργός στο σώμα για χρόνια – ίσως και για δεκαετίες. Όμως αργότερα στη ζωή, καθώς το ανοσοποιητικό σύστημα εξασθενεί, μπορεί να εισέλθει στον εγκέφαλο και να επανενεργοποιηθεί εκεί. Όταν αυτό συμβεί, προκαλεί βλάβη στα εγκεφαλικά κύτταρα και φλεγμονή. Με την πάροδο του χρόνου, οι επανειλημμένες εξάρσεις μπορεί να προκαλέσουν σταδιακά τη βλάβη που οδηγεί σε Αλτσχάιμερ σε ορισμένα άτομα.
Αργότερα εντοπίσαμε το DNA του ιού μέσα στα κολλώδη συσσωματώματα αυτών των πρωτεϊνών, που βρίσκονται στους εγκεφάλους ασθενών με Αλτσχάιμερ. Ακόμη πιο ενθαρρυντικό ήταν ότι αντιιικές θεραπείες μείωσαν αυτή τη βλάβη στο εργαστήριο, γεγονός που υποδηλώνει ότι κάποια φάρμακα ενδεχομένως στο μέλλον να βοηθούν στην επιβράδυνση ή και την πρόληψη της νόσου.
Μεγάλες πληθυσμιακές μελέτες άλλων ερευνητών έδειξαν ότι σοβαρές λοιμώξεις, ειδικά με τον ιό του επιχείλιου έρπητα, αποτελούν ισχυρό προγνωστικό δείκτη για Αλτσχάιμερ, και ότι συγκεκριμένη αντιιική θεραπεία μειώνει τον κίνδυνο.
Η έρευνά μας δεν σταμάτησε εκεί. Αναρωτηθήκαμε αν και άλλοι ιοί που παραμένουν ανενεργοί στο σώμα μπορεί να έχουν παρόμοια επίδραση – όπως ο ιός που προκαλεί ανεμοβλογιά και έρπητα ζωστήρα.
Το εμβόλιο για τον έρπητα ζωστήρα προσφέρει άλλο ένα στοιχείο
Όταν μελετήσαμε ιατρικά αρχεία από εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους στο Ηνωμένο Βασίλειο, παρατηρήσαμε κάτι ενδιαφέρον. Τα άτομα που είχαν εμφανίσει έρπητα ζωστήρα είχαν μόνο ελαφρώς αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν άνοια. Όμως, εκείνοι που είχαν κάνει το εμβόλιο κατά του έρπητα ζωστήρα είχαν πολύ μικρότερες πιθανότητες να εμφανίσουν άνοια συνολικά.
Μια νέα μελέτη με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ έδωσε παρόμοια αποτελέσματα.
Αυτό υποστήριξε την παλιά μας υπόθεση ότι η πρόληψη κοινών λοιμώξεων θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ. Σε συνέπεια με αυτό, άλλες μελέτες έδειξαν ότι οι λοιμώξεις πράγματι αποτελούν παράγοντα κινδύνου, και ότι ορισμένα άλλα εμβόλια έχουν προστατευτική δράση έναντι της νόσου Αλτσχάιμερ.
Έπειτα διερευνήσαμε πώς παράγοντες κινδύνου για Αλτσχάιμερ, όπως οι λοιμώξεις και οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, μπορεί να ενεργοποιούν τον «κρυμμένο» ιό στον εγκέφαλο.
Χρησιμοποιώντας ένα προηγμένο τρισδιάστατο μοντέλο εγκεφάλου με ανενεργή λοίμωξη από τον ιό του επιχείλιου έρπητα, διαπιστώσαμε ότι όταν εισάγαμε άλλες λοιμώξεις ή προσομοιώναμε έναν τραυματισμό στον εγκέφαλο, ο ιός επανενεργοποιούνταν και προκαλούσε βλάβη παρόμοια με εκείνη που παρατηρείται στη νόσο Αλτσχάιμερ. Όμως, όταν εφαρμόζαμε θεραπεία για τη μείωση της φλεγμονής, ο ιός παρέμενε ανενεργός και η βλάβη δεν συνέβαινε.
Όλα αυτά υποδηλώνουν ότι ο ιός που προκαλεί επιχείλιο έρπη μπορεί να είναι σημαντικός συντελεστής στην εμφάνιση της νόσου Αλτσχάιμερ, ιδίως σε άτομα με συγκεκριμένους γενετικούς παράγοντες κινδύνου. Ταυτόχρονα, ανοίγει τον δρόμο για πιθανούς νέους τρόπους πρόληψης της νόσου – όπως εμβόλια ή αντιιικές θεραπείες που εμποδίζουν την επανενεργοποίηση του ιού και την πρόκληση βλάβης στον εγκέφαλο.
Αυτό που ξεκίνησε ως μια σύνδεση ανάμεσα στον επιχείλιο έρπη και την απώλεια μνήμης, έχει εξελιχθεί σε μια πολύ μεγαλύτερη ιστορία – μια ιστορία που ίσως μας βοηθήσει να κατανοήσουμε και τελικά να μειώσουμε τον κίνδυνο μιας από τις πιο τρομακτικές ασθένειες της εποχής μας.
Πηγή: theconversation.com
