Τα έντονα φαινόμενα ψυχολογικής χειραγώγησης (gaslighting) που υφίστανται οι νοσηλευτές από τους προϊσταμένους τους στον εργασιακό χώρο και τη διάθεση να αλλάξουν επάγγελμα, αποκαλύπτει μελέτη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ).
Σύμφωνα με την έρευνα, το 65% των νοσηλευτών βιώνουν υψηλά επίπεδα ψυχολογικής χειραγώγησης (gaslighting) από τους προϊσταμένους τους.
Την ίδια στιγμή, το 50% των νοσηλευτών θέλουν να αποχωρήσουν από την υπηρεσία στην οποία εργάζονται ή ακόμη και να αλλάξουν επάγγελμα.. Η μέση ηλικία των νοσηλευτών ήταν 37,7 έτη, ενώ ο μέσος αριθμός ετών προϋπηρεσίας ήταν 13,7 έτη.
Τα ευρήματα της μελέτης είναι εξαιρετικά ανησυχητικά, καθώς βιώνουν υψηλά επίπεδα ψυχολογικής χειραγώγησης (gaslighting) από τους προϊσταμένους τους. Μάλιστα, όπως τονίζουν οι επιστήμονες στην μελέτη «επιπλέον, διαπιστώσαμε ότι όσο μεγαλύτερη είναι η ψυχολογική χειραγώγηση των νοσηλευτών τόσο μεγαλύτερη είναι και η επαγγελματική εξουθένωση που βιώνουν».
Η ψυχολογική χειραγώγηση, εξάλλου, αυξάνει και την πρόθεση των νοσηλευτών να αποχωρήσουν από την υπηρεσία στην οποία εργάζονται. Είναι χαρακτηριστικό εξάλλου το γεγονός ότι το 66% των νοσηλευτών βιώνουν υψηλά επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης, ενώ το 50% θέλουν να αποχωρήσουν από την υπηρεσία στην οποία εργάζονται ή ακόμη και να αλλάξουν επάγγελμα.
Προβληματική σχέση
Είναι σαφές επομένως ότι η προβληματική σχέση μεταξύ νοσηλευτών και προϊσταμένων όπως αυτή αντικατοπτρίζεται από την πλευρά της ψυχολογικής χειραγώγησης είναι καθοριστική παράμετρος που επηρεάζει τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά τους εργαζόμενους που βρίσκονται στην πλευρά του θύματος. Για τον λόγο αυτόν, η έγκυρη μέτρηση της ψυχολογικής χειραγώγησης που υφίστανται οι εργαζόμενοι από τους προϊσταμένους στον εργασιακό χώρο με έγκυρες κλίμακες όπως η “Gaslighting at Work Scale” είναι καθοριστικής σημασίας για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων.
Εργαλεία όπως η “Gaslighting at Work Scale” μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά στο να πραγματοποιηθούν αξιόπιστες μελέτες για το εργασιακό περιβάλλον, έτσι ώστε να αναπτυχθούν και να εφαρμοστούν οι κατάλληλες στρατηγικές για τη μείωση της ψυχολογικής χειραγώγησης που υφίστανται οι νοσηλευτές από τους προϊσταμένους και τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών σε όλα τα επίπεδα.
Η αρμονική σχέση μεταξύ νοσηλευτών και προϊσταμένων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διαμόρφωση ενός υγιούς και παραγωγικού εργασιακού περιβάλλοντος και κατ’ επέκταση για την παροχή ποιοτικής φροντίδας υγείας.
Κακοποιητική συμπεριφορά
Επισημαίνεται ότι η ψυχολογική χειραγώγηση είναι μια νέα μορφή κακοποιητικής συμπεριφοράς στον εργασιακό χώρο και διαφέρει από άλλες κακοποιητικές συμπεριφορές όπως η ηθική παρενόχληση (mobbing), ο εκφοβισμός (bullying) και η σεξουαλική παρενόχληση (sexual harassment).
Για τον λόγο αυτόν, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην έγκυρη και έγκαιρη μέτρηση της ψυχολογικής χειραγώγησης των εργαζόμενων προτού το φαινόμενο λάβει μεγαλύτερες διαστάσεις.
Πώς έγινε η μελέτη
Η μελέτη περιλάμβανε 410 νοσηλευτές από όλη τη χώρα, οι οποίοι συμμετείχαν μέσω ερωτηματολογίου που διανεμήθηκε διαδικτυακά σε επαγγελματικές ομάδες στο Facebook και το Instagram. Προϋπόθεση συμμετοχής ήταν να εργάζονται τουλάχιστον έναν χρόνο σε κλινικό περιβάλλον. Το ερευνητικό πρωτόκολλο εγκρίθηκε από την Επιτροπή Ηθικής του Τμήματος Νοσηλευτικής του ΕΚΠΑ και στηρίχθηκε στις κατευθυντήριες γραμμές STROBE, ακολουθώντας τη Διακήρυξη του Ελσίνκι.
Τι εξετάστηκε
Οι ερευνητές κατέγραψαν βασικά δημογραφικά στοιχεία, όπως φύλο, ηλικία, ακαδημαϊκούς τίτλους και χρόνια επαγγελματικής εμπειρίας. Για την αξιολόγηση του «gaslighting» χρησιμοποιήθηκε η κλίμακα Gaslighting at Work Scale (GWS), που μετρά δύο βασικούς παράγοντες: την «απώλεια εμπιστοσύνης στον εαυτό» και την «κατάχρηση εξουσίας». Στην παρούσα μελέτη, η αξιοπιστία της κλίμακας ήταν ιδιαίτερα υψηλή.
Παράλληλα, η επαγγελματική εξουθένωση μετρήθηκε με ένα απλό εργαλείο μίας ερώτησης (0–10), ενώ η πρόθεση αποχώρησης από τη δουλειά αξιολογήθηκε με μια εξαβάθμια κλίμακα, η οποία κατέγραψε πόσο συχνά οι νοσηλευτές σκέφτονται σοβαρά να εγκαταλείψουν την εργασία τους.
Η στατιστική ανάλυση
Για την επεξεργασία των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν οι πιο σύγχρονες στατιστικές μέθοδοι. Οι ερευνητές συνέδεσαν το φαινόμενο του «gaslighting» με την επαγγελματική εξουθένωση και την πρόθεση αποχώρησης, λαμβάνοντας υπόψη πιθανούς συγχυτικούς παράγοντες όπως η ηλικία και η εμπειρία.
Χρησιμοποιήθηκαν αναλύσεις συσχέτισης (Pearson), γραμμικές παλινδρομήσεις, αλλά και δοκιμές για να αποκλειστεί η πιθανότητα μεθοδολογικών σφαλμάτων, όπως η Harman’s single-factor test. Επιπλέον, διενεργήθηκε επιβεβαιωτική παραγοντική ανάλυση (CFA) με εξειδικευμένο λογισμικό (AMOS), ώστε να εξεταστεί η εγκυρότητα των μετρήσεων.
Σύμφωνα με τα αποδεκτά διεθνή πρότυπα, χρησιμοποιήθηκαν δείκτες όπως το RMSEA και ο δείκτης συγκριτικής προσαρμογής (CFI), προκειμένου να επιβεβαιωθεί η καλή προσαρμογή των μοντέλων.
Γιατί έχει σημασία
Η μελέτη φωτίζει μια συχνά αόρατη, αλλά σοβαρή ψυχολογική πίεση που μπορεί να υφίστανται οι νοσηλευτές στην καθημερινότητά τους, επηρεάζοντας τόσο την ψυχική τους υγεία όσο και την πρόθεσή τους να εγκαταλείψουν το επάγγελμα.
Με δεδομένες τις ελλείψεις προσωπικού στα νοσοκομεία, η κατανόηση και η αντιμετώπιση φαινομένων όπως το «gaslighting» αποτελούν κρίσιμο βήμα για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, αλλά και για τη διασφάλιση της ποιότητας φροντίδας προς τους ασθενείς.
Οι ερευνητές του ΕΚΠΑ
Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο πλαίσιο της επιστημονικής του δράσης γύρω από τη διερεύνηση επίκαιρων και πρωτότυπων θεμάτων, πρόσφατα δημιούργησε και στάθμισε για πρώτη φορά διεθνώς, μια κλίμακα “Gaslighting at Work Scale” για τη μέτρηση της ψυχολογικής χειραγώγησης (gaslighting) που υφίστανται οι εργαζόμενοι από τους προϊσταμένους στον εργασιακό χώρο.
Επεκτείνοντας τα ευρήματα της μελέτης αυτής το Εργαστήριο Κλινικής Επιδημιολογίας του Τμήματος Νοσηλευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών πραγματοποίησε μια μελέτη για τη διερεύνηση των επιπέδων της ψυχολογικής χειραγώγησης που υφίστανται οι νοσηλευτές, καθώς και την επίδραση που έχει η χειραγώγηση αυτή στην επαγγελματική εξουθένωση και την πρόθεση αποχώρησης από την εργασία.
