της Νανάς Παλαιτσάκη
Η αναζήτηση ενός δότη σπέρματος —ιδιαίτερα σε διεθνείς τράπεζες στη Δανία— θεωρείται από πολλές γυναίκες σε όλο τον κόσμο ως ένας ασφαλής δρόμος για την τεκνοποίηση. Ωστόσο οι πρόσφατες αποκαλύψεις έχουν συγκλονίσει οικογένειες και ειδικούς: το θρίλερ με τον Δανό δότη δείχνει ότι πίσω από την τεχνολογία και τις ελπίδες μπορεί να κρύβονται σοβαρές ιατρικές, νομικές και ηθικές προκλήσεις.
Η διεθνής υπόθεση: Σπέρμα με κρυφή μετάλλαξη και εκατοντάδες παιδιά
Μία από τις πιο σοβαρές υποθέσεις που έχουν δημοσιευθεί αφορά έναν ανώνυμο Δανό δότη, γνωστό στις έρευνες ως Δότης 7069 ή «Kjeld». Σύμφωνα με διεθνή έρευνα δημοσιογραφικών οργανισμών:
- Για τουλάχιστον 17 χρόνια, το σπέρμα του χρησιμοποιούνταν σε κλινικές γονιμότητας σε 14 χώρες της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.
- Ο ίδιος πέρασε όλους τους κανονικούς ιατρικούς ελέγχους, όπως γίνεται συνήθως πριν επιτραπεί η δωρεά.
- Ωστόσο, αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ένα μέρος του σπέρματός του είχε μια σπάνια γενετική μετάλλαξη στο γονίδιο TP53 —μια μετάλλαξη που είναι γνωστό ότι αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.
- Παρά τα νομικά όρια που ισχύουν σε πολλές χώρες για τον αριθμό παιδιών από έναν δότη, τουλάχιστον 197 παιδιά έχουν ήδη γεννηθεί χρησιμοποιώντας αυτό το σπέρμα, αριθμός που πιθανότατα είναι ακόμα μεγαλύτερος.
- Σε κάποιες χώρες, όπως το Βέλγιο, μόνο από αυτόν τον δότη είχαν γεννηθεί τουλάχιστον 53 παιδιά, παρόλο που το όριο είναι μικρότερο. Η υπόθεση προκάλεσε διεθνή ανησυχία στις ρυθμιστικές αρχές και ανάγκασε χώρες να επανεξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται τις δωρεές σπέρματος.
Παιδιά με σοβαρά προβλήματα υγείας
Σε μια έκθεση επιστημονικών και δημοσιογραφικών οργανισμών:
- Από τα παιδιά που έχουν εξεταστεί μέχρι σήμερα, πολλά φέρουν τη μετάλλαξη, και αρκετά έχουν ήδη διαγνωστεί με καρκίνο —συμπεριλαμβανομένων παιδιών με λευχαιμία, όγκους στον εγκέφαλο, και άλλα σοβαρά νοσήματα
- Σε μερικές χώρες υπάρχουν ήδη αναφορές παιδιών που έχουν χαθεί από τη ζωή εξαιτίας της μετάλλαξης, ενώ άλλοι βρίσκονται σε χρόνια παρακολούθηση και θεραπεία. Αυτή η εξέλιξη έχει σοκάρει οικογένειες που πίστευαν ότι επιλέγουν μια «ασφαλή» λύση για τη γονιμότητα.
Άλλες διεθνείς περιπτώσεις
Αν και η υπόθεση του Δανού δότη με τη μετάλλαξη TP53 είναι η πιο πρόσφατη, στο παρελθόν έχουν υπάρξει και άλλες ανάλογες περιπτώσεις διεθνώς:
- Υπήρξαν αναφορές σε δότες που μετέδωσαν γενετικές ασθένειες που δεν είχαν εντοπιστεί σε αρχικό έλεγχο, όπως νευροϊνωμάτωση τύπου Ι, η οποία μπορεί να προκαλέσει όγκους και άλλες επιπλοκές.
- Αυτά τα περιστατικά δείχνουν ότι ο γενετικός έλεγχος πριν από τη δωρεά δεν είναι ποτέ απολύτως πλήρης, και ότι ακόμα και λεπτομερείς εξετάσεις δεν μπορούν πάντα να ανιχνεύσουν όλες τις πιθανές μεταλλάξεις στους γαμέτες.
Ανοιχτά ερωτήματα και ρυθμιστικό κενό
Οι σοβαρές διεθνείς υποθέσεις έχουν φέρει στο προσκήνιο τα εξής ζητήματα:
Έλλειψη διεθνών ορίων
Κάθε χώρα έχει διαφορετικούς κανόνες για το πόσα παιδιά μπορεί προκύψουν από ένα δότη σπέρματος — από 1 στην Κύπρο έως 10 σε χώρες όπως η Ελλάδα. Όμως αυτές οι διαδικασίες δεν τηρούνται πάντα όταν τα δείγματα διατίθενται σε πολλές χώρες ταυτόχρονα.
Ασαφής αριθμός βιολογικών συγγενών
Ο μεγάλος αριθμός παιδιών από έναν μόνο δότη δημιουργεί πιθανότητες να προκύψουν εκατοντάδες βιολογικά ( κατά το ήμισυ ) αδέλφια — κάτι που εγείρει τόσο νομικά όσο και κοινωνικά ζητήματα.
Γενετική ασφάλεια και ανωνυμία
Τα συστήματα που επιτρέπουν την ανωνυμία μπορεί να δυσκολεύουν τον εντοπισμό και την παρακολούθηση των παιδιών καθώς μεγαλώνουν. Η πρόσβαση σε σημαντικές ιατρικές πληροφορίες είναι κρίσιμη, ειδικά όταν πρόκειται για γονιδιακές μεταλλάξεις όπως στο TP53.
Τι πρέπει να αλλάξει;
Οι ειδικοί και οι οργανώσεις για τη βιοηθική προτείνουν:
- Κοινή ευρωπαϊκή ή διεθνής βάση δεδομένων για δότες και τα παιδιά που έχουν γεννηθεί από αυτούς.
- Αυστηρότερα όρια στον αριθμό παιδιών ανά δότη που να ισχύουν παγκοσμίως, όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο.
- Βελτιωμένη γενετική ανάλυση πριν από όλες τις δωρεές, με πιο σύγχρονες εξετάσεις DNA.
- Πλήρης διαφάνεια προς τους γονείς σχετικά με όλα τα ιατρικά ευρήματα.
Αυτό που αποκαλύπτει το θρίλερ με τον Δανό δότη δεν είναι μόνο ένα μεμονωμένο λάθος — είναι μια σκληρή υπενθύμιση ότι η τεχνολογία της αναπαραγωγής εξελίσσεται πιο γρήγορα από τους κανονισμούς και τις κοινωνικές μας αντιλήψεις. Τα παιδιά που γεννιούνται σήμερα μέσω δωρεάς σπέρματος έχουν το δικαίωμα σε μια διαφανή, ασφαλή και υπεύθυνη αρχή ζωής — και κράτη και κοινωνίες οφείλουν να το διασφαλίσουν.
Πηγή: euronews.com
