Τα τελευταία χρόνια, πολλές γυναίκες ανησυχούν για τις παρενέργειες του χαπιού, ιδιαίτερα για τη διάθεση και την ψυχική τους υγεία. Στην πραγματικότητα, υπήρξε μια αυξανόμενη αντίδραση – η οποία είναι πιο εμφανής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπου τα hashtags όπως το #quittingbirthcontrol έχουν συγκεντρώσει εκατομμύρια προβολές. Αυτό πιστεύεται ότι εξηγεί εν μέρει γιατί έχει ανοίξει μια συζήτηση για την επίδραση των αντισυλληπτικών.
Τα ποσοστά συνταγογράφησης πέφτουν σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες: οι υπηρεσίες Σεξουαλικής και Αναπαραγωγικής Υγείας της Αγγλίας ανέφεραν ότι η πρόσληψη από του στόματος αντισυλληπτικών είχε μειωθεί από 39% το 2020-2021 σε 27% το 2021-2022 . Εν τω μεταξύ, οι Αμερικανίδες που παίρνουν τα χάπια μειώθηκαν από 31% το 2002 σε 24% μεταξύ 2017 και 2019 , ενώ στον Καναδά και στην Αυστραλία αναφέρθηκε μείωση της χρήσης χαπιών από 23% σε 11% από το 2006-2016 και το 2008-2016, αντίστοιχα.
Εκτός από τη συζήτηση για εύλογες ανησυχίες, οι influencers των μέσων κοινωνικής δικτύωσης διαδίδουν πληροφορίες σχετικά με τις παρενέργειες του αντισυλληπτικού χαπιού, τόσο ψυχικές όσο και σωματικές. Αν και μπορεί να μην έχουν ιατρικό υπόβαθρο, μερικές ενθαρρύνουν ακόμη και τις γυναίκες να εγκαταλείψουν εντελώς την αντισύλληψη – μια τάση που ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι μπορεί να βρίσκεται πίσω από την πρόσφατη αύξηση των αμβλώσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο .
Μπορεί όμως το χάπι να αλλάξει πραγματικά την προσωπικότητα και την διάθεση για ζωή; Μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές παθήσεις ψυχικής υγείας, όπως άγχος και κατάθλιψη, ή ακόμα σε ακραίες περιπτώσεις να οδηγήσει σε αυτοκτονία;
Ο προβληματισμός
Η απάντηση, όπως φαίνεται, δεν είναι ξεκάθαρη.
Όταν το χάπι έκανε το ντεμπούτο του στις ΗΠΑ το 1960, συγκέντρωσε 1,2 εκατομμύρια χρήστες μέσα σε δύο χρόνια. Οι μικροσκοπικές μπεζ ταμπλέτες σηματοδοτούσαν έναν επαναστατικό νέο έλεγχο των γεννήσεων, που χαιρετίστηκε από τις γυναίκες ως σύμβολο της σεξουαλικής απελευθέρωσης και της γυναικείας ενδυνάμωσης, απαλλάσσοντάς τις από το φόβο ότι μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη θα εκτροχιάσει την καριέρα ή τα πτυχία τους.
Σήμερα, τα από του στόματος αντισυλληπτικά είναι η καλύτερη επιλογή για περίπου 150 εκατομμύρια γυναίκες σε όλο τον κόσμο, ή περίπου το 16% του παγκόσμιου πληθυσμού που λαμβάνουν αντισυλληπτικά , με ποσοστό αποτυχίας μόνο 1% (ή 9% όταν λαμβάνετε υπόψη το ανθρώπινο λάθος, όπως το να ξεχνάτε την περιστασιακή δόση). Το ποσοστό αποτυχίας ενός αντισυλληπτικού ορίζεται ως ο αριθμός των ακούσιων κυήσεων που θα συνέβαιναν εάν 100 γυναίκες χρησιμοποιούσαν αυτή τη μέθοδο για ένα χρόνο.
Υπάρχουν δύο τύποι αντισυλληπτικών χαπιών και οι δύο αποτελούνται από τεχνητές ορμόνες .Πρώτον, υπάρχει το πιο δημοφιλές είδος, το συνδυασμένο χάπι, το οποίο περιέχει συνθετικές εκδόσεις οιστρογόνου και προγεστερόνης. Το άλλο είναι το χάπι που περιέχει μόνο προγεσταγόνο, ή «μίνι-χάπι». Και οι δύο λειτουργούν για την πρόληψη της εγκυμοσύνης με πολλούς τρόπους , συμπεριλαμβανομένης της καταστολής της ωορρηξίας και της πάχυνσης της βλέννας του τραχήλου της μήτρας, ώστε να είναι πιο δύσκολο για το σπέρμα να διεισδύσει και να φτάσει σε ένα ωάριο.
Ωστόσο, οι ορμόνες στα από του στόματος αντισυλληπτικά δεν επηρεάζουν μόνο το σώμα, αλλά μπορούν επίσης να έχουν ισχυρές επιδράσεις στον εγκέφαλο των γυναικών.
«Ο αντίκτυπος των ορμονών στον εγκέφαλο είναι περίπλοκος», λέει ο Johannes Bitzer, μαιευτήρας-γυναικολόγος (OBGYN) και ψυχοθεραπευτής στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Βασιλείας στην Ελβετία. “Για ορισμένα άτομα, το χάπι έχει θετική επίδραση στην ψυχική ευεξία . Σε άλλα, μπορεί να προκαλέσει αντίθετα αποτελέσματα ”
Οι ιατρικές προειδοποιήσεις, για το μεγαλύτερο μέρος της 65χρονης ιστορίας του χαπιού , ήταν ελάχιστες. Ορισμένοι πάροχοι σεξουαλικής υγείας στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ δεν κάνουν καμία αναφορά στις ψυχικές παρενέργειες του χαπιού
“Νομίζω ότι το μεγάλο ζήτημα είναι ότι στην εκπαίδευση OBGYN, η ψυχική υγεία δεν υπήρχε ως θέμα καθώς ήταν αντικείμενο μόνο των ψυχιάτρων “, λέει ο Bitzer, ο οποίος έχει εμπειρία 40 ετών. Τα πράγματα αλλάζουν σιγά σιγά, αλλά “πριν, όταν συζητούσαμε για το χάπι, μιλούσαμε για θρόμβωση, καρκίνο, ακανόνιστη αιμορραγία, αύξηση βάρους κ.λπ. Το θέμα της ψυχικής υγείας λίγο-πολύ αποκλειόταν”.
Η Έρευνα στην Δανία
Δεν είχε γίνει μεγάλη έρευνα για πιθανές ψυχικές παρενέργειες από ερευνητές. Αλλά μια αλλαγή άρχισε να λαμβάνει χώρα το 2016, λέει ο Bitzer, όταν μια ομάδα από τη Δανία δημοσίευσε μια θεμελιώδη εργασία για το θέμα, που οδήγησε σε περισσότερη έρευνα τα επόμενα χρόνια.
Στην αρχική μελέτη της Δανίας, οι ερευνητές έψαξαν την εθνική βάση δεδομένων υγείας της χώρας για να παρακολουθήσουν την ψυχική υγεία πάνω από ένα εκατομμύριο γυναικών ηλικίας μεταξύ 15 και 34 ετών σε μια περίοδο 14 ετών. Ανακάλυψαν ότι οι γυναίκες που άρχισαν να παίρνουν το συνδυασμένο χάπι είχαν 70% περισσότερες πιθανότητες να συνταγογραφηθούν με αντικαταθλιπτικά έξι μήνες αργότερα, σε σύγκριση με εκείνες που δεν είχαν πάρει ποτέ από του στόματος αντισυλληπτικά. Για όσους άρχισαν να παίρνουν το μίνι χάπι, ο κίνδυνος ήταν 80%.
Το 2023, μια ξεχωριστή ομάδα ερευνητών συγκέντρωσε παρόμοια αποτελέσματα όταν ανέλυσε τα αρχεία υγείας ενός τέταρτου εκατομμυρίου γυναικών στη Biobank του Ηνωμένου Βασιλείου, μια μεγάλη αποθήκη γενετικών και ιατρικών πληροφοριών. Οι χρήστες χαπιών, βρήκαν, είχαν 71% περισσότερες πιθανότητες να πάθουν κατάθλιψη σε σύγκριση με τους μη χρήστες, δύο χρόνια μετά την έναρξη της αντισύλληψης.
«Υπάρχει μια πειστική χρονική σχέση μεταξύ της έναρξης χρήσης αυτών των προϊόντων και στη συνέχεια της εμφάνισης συμπτωμάτων κατάθλιψης», λέει ο Lidegaard, ιατρός επιδημιολόγος με ειδίκευση στη μαιευτική και γυναικολογία στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, ο οποίος ηγήθηκε της μελέτης στη Δανία.
Ωστόσο, και οι δύο αυτές μελέτες ήταν «μελέτες κοόρτης», που διεξήχθησαν αναλύοντας τα δεδομένα μεγάλων ομάδων γυναικών και συγκρίνοντας τα αποτελέσματα ψυχικής υγείας εκείνων που έπαιρναν από του στόματος αντισυλληπτικά με εκείνων που δεν έπαιρναν. Αυτό σημαίνει ότι μπόρεσαν να προσδιορίσουν εάν υπήρχε συσχέτιση μεταξύ αυτών των δύο πραγμάτων, αλλά όχι να ξεδιαλύνουν εάν υπήρχε αιτία και αποτέλεσμα. Θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να υπάρχουν κάποιες προϋπάρχουσες διαφορές μεταξύ των ομάδων γυναικών που επηρεάζουν τα αποτελέσματα.
Αντικρουόμενα αποτελέσματα
Ορισμένες μελέτες φαίνεται να έρχονται σε αντίθεση με τη συσχέτιση μεταξύ ορισμένων καταστάσεων ψυχικής υγείας και της χρήσης από του στόματος αντισυλληπτικών. Για παράδειγμα, όταν ερευνητές στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο εξέτασαν 26 προηγούμενες μελέτες , βρήκαν μόνο μια «ελάχιστη» σχέση μεταξύ των μεθόδων αντισύλληψης και της κατάθλιψης. Ξεχωριστά, σε δύο κλινικές δοκιμές, σε κάθε μία από τις οποίες συμμετείχαν μεταξύ 200 και 340 γυναίκες στη Σουηδία, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το συνδυασμένο χάπι δεν οδήγησε σε κατάθλιψη ή επιδείνωση της διάθεσης.
Το ενδιαφέρον είναι ότι το να κάνετε ένα «διάλειμμα» από τα από του στόματος αντισυλληπτικά –όπως απαιτείται για επτά ημέρες κάθε μήνα με πολλούς τύπους συνδυασμένων χαπιών– μπορεί να οδηγήσει σε επιδείνωση της διάθεσης, σύμφωνα με ορισμένα ευρήματα. Σε μια μελέτη του 2023 στην οποία συμμετείχαν 120 γυναίκες που έπαιρναν χάπια στην Αυστρία, μερικές από τις οποίες ήταν μακροχρόνιες χρήστες, οι συμμετέχουσες ανέφεραν ότι αισθάνονταν 7% αύξηση στο άγχος κατά τη διάρκεια της παύσης των χαπιών τους, καθώς και 13% και 24% αύξηση των αρνητικών συναισθημάτων και των συμπτωμάτων ψυχικής υγείας, αντίστοιχα.
«Επομένως, από την άποψη της ψυχικής υγείας, μπορεί να είναι πιο ωφέλιμο για τις γυναίκες που παίρνουν αντισυλληπτικά να επιλέγουν την συνεχόμενη χρήση», λέει η Belinda Pletzer, γνωστική νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Σάλτσμπουργκ, η οποία ηγείται ενός προγράμματος που χρηματοδοτείται από την ΕΕ για τη μελέτη της επίδρασης των ορμονικών αντισυλληπτικών στον γυναικείο εγκέφαλο.
Η Pletzer δεν παραβλέπει το γεγονός ότι ορισμένες γυναίκες υποφέρουν άσχημα, ψυχολογικά μιλώντας, όταν παίρνουν χάπι, και ότι αυτά τα συμπτώματα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. «Αλλά είναι μόνο ένα μικρό ποσοστό γυναικών», λέει.
Ένας λόγος για να εξηγήσουμε την τεράστια διαφορά στα ευρήματα της μελέτης σχετικά με τις ψυχικές παρενέργειες των από του στόματος αντισυλληπτικών είναι πολύ απλά η φύση αυτού που υπάρχει, λέει η Helena Kopp Kallner, OBGYN στο Νοσοκομείο Danderyd κοντά στη Στοκχόλμη στη Σουηδία. Δηλαδή, αυτές οι συνθήκες ψυχικής υγείας συχνά μετρώνται υποκειμενικά και είναι εμφανώς δύσκολο να μελετηθούν. Προσθέστε σε αυτό ότι υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι χαπιών (υπάρχουν περισσότερες από 30 μάρκες του συνδυασμένου χαπιού), έτσι συχνά οι επιστήμονες μπορεί να καταλήξουν να συγκρίνουν τα μήλα με τα πορτοκάλια, λέει. Οι διαφορετικές μελέτες χρησιμοποιούν επίσης διαφορετικές μεθοδολογίες, λέει.
Αυτό που αναζητούν οι ερευνητές στο τέλος της μελέτης τους επηρεάζει επίσης τα ευρήματά τους, προσθέτει ο Bitzer. Στη μελέτη της Δανίας, για παράδειγμα, «το γεγονός ότι σας συνταγογραφούνται αντικαταθλιπτικά δεν σχετίζεται απαραίτητα με τη διάγνωση της κατάθλιψης, αλλά με την πρακτική του γιατρού, η οποία καθιστά την έκβασή σας αρκετά προβληματική», λέει.
Είναι επίσης δύσκολο να αποδειχθούν σχέσεις αιτίου-αποτελέσματος από τέτοιες μελέτες παρατήρησης, λέει η Sofia Zettermark, γιατρός με έδρα το Γκέτεμποργκ της Σουηδίας, επειδή μπορεί να υπάρχουν άλλοι παράγοντες – όπως η γενετική και το περιβάλλον κάποιου – που μπορεί να επηρεάσουν τα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, όταν ανέλυσε τα αρχεία υγείας σχεδόν ενός εκατομμυρίου γυναικών στα εθνικά μητρώα της Σουηδίας, ανακάλυψε ότι οι γυναίκες με χαμηλό εισόδημα και μετανάστριες ήταν πιο ευαίσθητες στο να βιώσουν αλλαγές στη διάθεση στην ορμονική αντισύλληψη.
Ο Lidegaard, από την πλευρά του, διευκρινίζει ότι η μελέτη του πρέπει να γίνει κατανοητή στο ευρύτερο πλαίσιο. «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ορισμένες γυναίκες που αρχίζουν να χρησιμοποιούν ορμονική αντισύλληψη βιώνουν σοβαρές αλλαγές στην ψυχική τους υγεία, Ωστόσο, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι μόνο το 7 έως 8% αντιμετωπίζει ψυχικά περιστατικά που τις αναγκάζουν να σταματήσουν να παίρνουν τα φάρμακά τους… Η πλειοψηφία των γυναικών που παίρνουν αυτά τα προϊόντα δεν αισθάνονται καμία σοβαρή ψυχική ενόχληση.”
Και φυσικά, για ορισμένες γυναίκες τα οφέλη των από του στόματος αντισυλληπτικών μπορεί να υπερτερούν των παρενεργειών.
Αλλαγή στην Χημεία του Εγκεφάλου
Αλλά όπου υπάρχουν επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, πώς ακριβώς συμβαίνει αυτό;
Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους τα από του στόματος αντισυλληπτικά μπορεί να επηρεάσουν τη διάθεση των γυναικών. Μια παρενέργεια του αντισυλληπτικού χαπιού είναι ότι επηρεάζει την παραγωγή φυσικών οιστρογόνων και προγεστερόνης, ορμονών που έχουν ισχυρούς ρόλους στον εγκέφαλο, συμπεριλαμβανομένης της γνωστικής λειτουργίας , καθώς και νευροπροστατευτικά αποτελέσματα, ρυθμίζοντας την ροή του αίματος και τον πόνο.
Αντίθετα, τα συνδυασμένα και τα μίνι χάπια, καθώς και η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (HRT), περιέχουν συνθετικές εκδοχές αυτών των ορμονών που διαταράσσουν τη φυσική εξέλιξη του εμμηνορροϊκού κύκλου. Αυτό περιλαμβάνει προγεστίνες, μια ομάδα τεχνητών προγεσταγόνων ορμονών που μπορούν να παρασκευαστούν με διάφορους τρόπους, αν και η πλειονότητα είναι κατασκευασμένη από τεστοστερόνη . Ούτε τα συνθετικά οιστρογόνα ούτε οι προγεστίνες είναι χημικά πανομοιότυπα με τις ορμόνες που παράγονται φυσικά από το σώμα.
Αυτό εκτιμάται ότι έχει μια σειρά από συνέπειες. Το ένα είναι ότι, στις γυναίκες που παίρνουν το αντισυλληπτικό χάπι, οι οδοί που εμπλέκουν τον νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη –η οποία συχνά περιγράφεται ως ο φυσικός «ενισχυτής της διάθεσης» του εγκεφάλου– μπορεί να διαταραχθεί.
Σε μια μελέτη, μια ομάδα Δανών ερευνητών ανέλυσε σαρώσεις εγκεφάλου 53 υγιών γυναικών, 16 από τις οποίες έπαιρναν από του στόματος αντισυλληπτικά χάπια, για να αξιολογήσουν τη δραστηριότητα του συστήματος σεροτονίνης . Διαπίστωσαν ότι οι γυναίκες που χρησιμοποιούσαν από του στόματος αντισυλληπτικά είχαν 9-12% χαμηλότερα επίπεδα ενός συγκεκριμένου τύπου σηματοδότησης σεροτονίνης σε σύγκριση με τις γυναίκες που δεν έπαιρναν αυτά τα φάρμακα.
Εφηβικός κίνδυνος
Υπάρχει μια ομάδα ειδικά για την οποία ανησυχεί ο Lidegaard: τα έφηβα κορίτσια. Η μελέτη του αποκάλυψε ότι όσοι ήταν μεταξύ 15 και 19 ετών είχαν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες (1,8 φορές) να λάβουν μια συνταγή αντικαταθλιπτικού μετά την έναρξη του συνδυασμένου χαπιού σε σύγκριση με εκείνους που δεν πήραν το χάπι. Για εκείνους που έπαιρναν το μίνι-χάπι, ο κίνδυνος ήταν υπερδιπλάσιος (αυτή η ομάδα είχε 2,2 φορές περισσότερες πιθανότητες να συνταγογραφηθούν αντικαταθλιπτικά από εκείνους που δεν έπαιρναν το χάπι).
Ομοίως, η μελέτη του Zettermark διαπίστωσε ότι τα έφηβα κορίτσια εμφάνιζαν την ισχυρότερη συσχέτιση μεταξύ ορμονικών αντισυλληπτικών και χρήσης αντικαταθλιπτικών και anti- sress φαρμάκων. Όσες ήταν ηλικίας 12 έως 14 ετών είχαν 240% και 190% περισσότερες πιθανότητες να τους συνταγογραφηθούν τα φάρμακα εντός ενός έτους από την έναρξη του συνδυασμένου χαπιού και του μίνι χαπιού, αντίστοιχα. ή 52% και 83% εάν ήταν μεταξύ 15 και 17 ετών.
Σε μια άλλη μελέτη, με βάση τα δεδομένα από 264.557 γυναίκες που συμμετείχαν στην UK Biobank, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσες είχαν πάρει από το στόμα αντισυλληπτικά κάποια στιγμή στη ζωή τους είχαν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της ζωής τους, αλλά ο κίνδυνος ήταν πιο έντονος κατά τα δύο πρώτα χρόνια χρήσης.
Εκτός από τους εφήβους, υπάρχει μια άλλη ομάδα στην οποία πολλοί γιατροί είναι επιφυλακτικοί σχετικά με τη συνταγογράφηση από του στόματος αντισύλληψης. «Εάν είχατε προηγουμένως κατάθλιψη, έχετε επαναλαμβανόμενες καταθλίψεις ή οποιοδήποτε ψυχιατρικό πρόβλημα, έχετε αυξημένο κίνδυνο να αισθανθείτε κατάθλιψη με το χάπι», προειδοποιεί ο Kopp Kallner.
Ειδικοί όπως ο Kopp Kallner λένε ότι η αυτογνωσία είναι το κλειδί – θα πρέπει να παρακολουθείτε τη διάθεσή σας για μερικούς μήνες όταν ξεκινάτε για πρώτη φορά το χάπι ή να μεταβείτε από τη μια μάρκα στην άλλη. Εάν ανησυχείτε για το πώς η αντισύλληψη επηρεάζει τη διάθεσή σας, κανονίστε να μιλήσετε με τον πάροχο υγειονομικής περίθαλψης.
Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί άλλοι τύποι αντισύλληψης που είτε δεν περιλαμβάνουν ορμόνες είτε περιέχουν χαμηλότερες δόσεις από τα από του στόματος αντισυλληπτικά, συμπεριλαμβανομένων των ανδρικών και γυναικείων προφυλακτικών (που μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην προστασία από σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα), του κολπικού δακτυλίου, του IUS (το ορμονικό πηνίο), του IUD (το χάλκινο πηνίο) και της αποστείρωσης.
* Όλες οι πληροφορίες σε αυτό το άρθρο παρέχονται μόνο για γενικές πληροφορίες και δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως υποκατάστατο της ιατρικής συμβουλής ενός γιατρού ή άλλου επαγγελματία υγείας. Το BBC δεν είναι υπεύθυνο ή υπεύθυνο για οποιαδήποτε διάγνωση γίνεται από χρήστη με βάση το περιεχόμενο αυτού του ιστότοπου. Το BBC δεν ευθύνεται για τα περιεχόμενα οποιωνδήποτε εξωτερικών ιστοτόπων διαδικτύου που αναφέρονται, ούτε υποστηρίζει οποιοδήποτε εμπορικό προϊόν ή υπηρεσία που αναφέρεται ή συμβουλεύεται σε οποιονδήποτε από τους ιστότοπους. Πάντα να συμβουλεύεστε τον γιατρό σας εάν ανησυχείτε με οποιονδήποτε τρόπο για την υγεία σας.
Πηγή: bbc.com
