Σε κάθε ομάδα εργασίας ή εταιρικό περιβάλλον, η αποτελεσματικότητα και η ευημερία των εργαζομένων εξαρτώνται όχι μόνο από τους ρόλους και τις δεξιότητες αλλά και από τις μεταξύ τους σχέσεις και συμπεριφορές. Κάποιοι συνεργάτες μπορεί να αποδειχθούν επικίνδυνοι – όχι με την έννοια της σωματικής απειλής, αλλά με την έννοια της υπονόμευσης της ψυχολογικής ασφάλειας, της ενέργειας αλλά και της συνολικής απόδοσης της ομάδας. Το άρθρο αυτό επιχειρεί να αναλύσει ποιοί τύποι συνεργατών ενέχουν αυξημένο «ρίσκο», πώς τους αναγνωρίζουμε, και τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατευτούμε και να διαχειριστούμε αποτελεσματικά την κατάσταση.
Ποιες κατηγορίες «επικίνδυνων» συνεργατών μπορεί να υπάρχουν;
Παρακάτω παρουσιάζονται τρεις ευρείς κατηγορίες συνεργατών που ενδέχεται να δημιουργούν προβλήματα σε εργασιακό περιβάλλον — με βασικά χαρακτηριστικά και σημεία προσοχής.
1. Ο «τοξικός» συνεργάτης (Toxic Co-worker)
Αυτός/η που σε επαναλαμβανόμενη βάση δημιουργεί αρνητικό εργασιακό κλίμα, είτε μέσω επιθετικής συμπεριφοράς, είτε μέσω συστηματικής υπονόμευσης ή εκφοβισμού. Έρευνα της Harvard Business School σε πάνω από 50.000 εργαζόμενους έδειξε ότι ένας «τοξικός» συνεργάτης κοστίζει στην εταιρεία πολύ περισσότερο από το να προσληφθεί ένας «αστέρας» εργαζόμενος: η μείωση της αποδοτικότητας, η αποστασιοποίηση των συναδέλφων και η αυξημένη κινητικότητα είναι σημαντικές.
Μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει συμπεριφορές όπως: συνεχής κριτική, υποτίμηση, απομόνωση άλλων, σαμποτάζ.
Σε ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον, αναφέρεται ότι το 75 % των εργαζόμενων δήλωσε ότι έχει βιώσει «τοξική» κουλτούρα εργασίας. oak.com+1
2. Ο χειριστικός/μακιαβελικός συνεργάτης (Manipulative / Machiavellian Co-worker)
Αφορά εκείνους που χρησιμοποιούν στρατηγικά τη συμπεριφορά τους για προσωπικό όφελος, περιλαμβάνοντας χειρισμό, απόκρυψη πληροφοριών, σαμποτάζ, επηρεασμό, «παρασκηνιακές» κινήσεις. Στην έρευνα για «Dark Triad» προσωπικότητες (μακιαβελισμός, ναρκισσισμός, ψυχοπάθεια) διαπιστώθηκε πως άτομα με υψηλή μακιαβελική τάση έχουν υψηλότερη πιθανότητα να εμπλακούν σε αντιπαραγωγική – και συχνά υπονομευτική – συμπεριφορά στο χώρο εργασίας. Wikipedia
Αυτοί οι συνεργάτες μπορεί να μην είναι φωνακλάδες ή «φανεροί κακοί», αλλά συχνά επηρεάζουν την ομάδα μέσω «σίγασης», απόκρυψης, και δημιουργίας διχόνοιας.
3. Ο ασύμφορος/αποστασιοποιημένος συνεργάτης (Detached / Under-engaged Co-worker)
Μια λιγότερο προφανής αλλά εξίσου προβληματική κατηγορία είναι ο συνεργάτης που δεν συμμετέχει ενεργά — δεν προσφέρει, δεν δεσμεύεται, δεν συνεργάζεται — και έτσι δημιουργεί «κενά» στην ομάδα. Η έλλειψη εμπλοκής μπορεί να μετατραπεί σε «τοξικότητα» για την απόδοση και τη δυναμική της ομάδας: άλλοι αναλαμβάνουν υπερβολικά φορτία, εμφανίζεται αίσθημα αδικίας, και η συνολική ομάδα αποδίδει λιγότερο. Σε συνδυασμό με τους πρώτους τύπους, δημιουργείται συχνά ένα δυσλειτουργικό μοτίβο.
Πώς να τους αναγνωρίσετε — σημεία προσοχής
- Συνεργάτης που διαρκώς μεμφεται τα έργα άλλων, υποτιμά τη συνεισφορά των συναδέλφων, και αποφεύγει τις ευθύνες.
- Συνεργάτης που κρατάει πληροφορίες πίσω, δεν μοιράζεται γνώση, ή σαμποτάρει έμμεσα τα αποτελέσματα άλλων.
- Συνεργάτης που δεν ανταποκρίνεται ή επιδεικνύει απουσία δέσμευσης — για παράδειγμα, αφήνει άλλους να «φορτώνονται» τη δουλειά.
- Πολιτισμός εργασίας στον οποίο η ομάδα αισθάνεται φόβο, εποπτεία, μείωση της δημιουργικότητας — ένδειξη τοξικής συμπεριφοράς συνολικά.
- Όταν η ομάδα καταγράφει αυξημένα περιστατικά εναλλαγής εργαζομένων, μειωμένη εμπλοκή, μείωση της απόδοσης — κάτι που ερευνάται ως αποτέλεσμα της τοξικότητας στο εργασιακό περιβάλλον.
Γιατί είναι επικίνδυνοι — επιπτώσεις για τον οργανισμό και για εσάς
- Η έρευνα της HBS υπολογίζει ότι η αντικατάσταση ενός «τοξικού» εργαζόμενου με έναν μέσο αποδίδει περισσότερο από το να προσλάβεις έναν αστέρα – λόγω των δευτερογενών ζημιών της τοξικότητας.
- Η ψυχολογική επιβάρυνση: Σύμφωνα με την American Psychological Association, η τοξική κουλτούρα εργασίας μπορεί να οδηγήσει σε άγχος, κατάθλιψη, ακόμη και σωματικές συνέπειες όπως καρδιακά προβλήματα.
- Μειωμένη απόδοση — η έλλειψη ασφάλειας, η καχυποψία και η διαρκής ένταση αποσυντονίζουν ομάδες, μειώνουν την καινοτομία και εμπόδιζουν τη συνεργασία.
- Αύξηση της εναλλαγής προσωπικού και του κόστους θετικής διατήρησης — η τοξικότητα «αφαιρεί» τα ταλέντα και αυξάνει το κόστος διοίκησης.
Τι μπορείτε να κάνετε — πρακτικές λύσεις
- Καταγραφή & συνειδητοποίηση: Προσδιορίστε πότε μια συμπεριφορά ξεπερνά το «ανεπιθύμητο» και γίνεται συστηματική.
- Θέστε όρια: Αν κάποιος συνεργάτης συνεχώς υπονομεύει ή προκαλεί δυσλειτουργία, είναι σημαντικό να θέσετε σαφή όρια — τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο.
- Αναζήτηση συμμαχιών: Βρείτε συναδέλφους που βλέπουν παρόμοια προβλήματα. Η συλλογική αντιμετώπιση μπορεί να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο.
- Απευθυνθείτε στη διοίκηση ή στο HR: Εάν η συμπεριφορά είναι συστηματική και έχει επιπτώσεις στην ομάδα, η διοίκηση πρέπει να ενημερωθεί.
- Επικεντρωθείτε στην υποστήριξη της ομάδας: Καλλιεργήστε κουλτούρα συνεργασίας, διαφάνειας και επικοινωνίας.
- Αξιολογήστε αν η κατάσταση αλλάζει: Εάν μετά από προσπάθεια η τοξικότητα συνεχίζεται ή εντείνεται, ενδέχεται η αλλαγή τμήματος ή εργοδότη να είναι η υγιέστερη επιλογή.
Συμπέρασμα
Οι πιο επικίνδυνοι συνεργάτες δεν είναι αναγκαστικά οι «φανεροί κακοί», αλλά συχνά εκείνοι που ενεργούν υπογείως — δημιουργώντας φόβο, αβεβαιότητα, υπονόμευση. Η αναγνώριση και η έγκαιρη αντίδραση μπορούν να κάνουν τη διαφορά: όχι μόνο για εσάς ως άτομο, αλλά για την ευημερία ολόκληρης της ομάδας. Όταν η ομάδα λειτουργεί με σεβασμό, εμπιστοσύνη και ασφαλή επικοινωνία, τότε μειώνεται το ρίσκο των τοξικών συνεργατών και ενισχύεται η θετική δυναμική.
Βιβλιογραφία / Προτεινόμενη έρευνα
- Bland, A., et al. (2015). Toxic Workers. Harvard Business School.
- Purushothaman, D., Rein, V. (2023). “Workplace Toxicity Is Not Just a Mental Health Issue.” MIT Sloan Review.
- Oak Engage. (2023). Toxic Workplace Report 2023.
- APA – American Psychological Association. “Toxic workplaces leave employees sick, scared, and looking for an exit.”
- West, T. (2022). Jerks at Work: Toxic Coworkers and What to Do About Them. (Συνέντευξη/αναφορά McKinsey Health Institute)
