Μοιάζει πολυτέλεια να ξυπνάμε με την ησυχία μας στο κρεβάτι και όχι με τον ήχο ξυπνητηριού. Ο ήλιος φιλτράρεται μέσα από τις κουρτίνες, το ξυπνητήρι δεν χτυπάει και το σώμα σας παραμένει σε ηρεμία. Ωστόσο αυτού του είδους το ξύπνημα, άλλοτε αντιμετωπίζεται ως απόλαυση και άλλοτε αντιμετωπίζεται ως τεμπελιά.
Όταν έρχονται οι γιορτές και τα ξυπνητήρια απενεργοποιούνται ή ρυθμίζονται αργότερα, συμβαίνει κάτι διαφορετικό στον οργανισμό μας : το σώμα σας αναπληρώνει τις χαμένες ώρες ύπνου.
Δεν είναι η διάρκεια αλλά η ποιότητα του ύπνου που έχει σημασία . Ανατομικά και νευρολογικά, ένας ποιοτικός ύπνος μπορεί να είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται το σώμα σας για να ανακάμψει και να επαναρυθμιστεί.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του εργάσιμου έτους συνήθως κοιμόμαστε λιγότερο απ’ όσο έχουμε ανάγκη και το σώμα κρατάει λογαριασμό.
Στις διακοπές, απαλλαγμένοι από το άγχος και τα email που φτάνουν αργά το βράδυ, τα εσωτερικά μας συστήματα εκμεταλλεύονται την ευκαιρία να αποκαταστήσουν την ισορροπία τους. Δεν είναι ασυνήθιστο να κοιμόμαστε μία ή δύο ώρες παραπάνω κάθε βράδυ τις πρώτες μέρες μακριά. Αυτό δεν είναι τεμπελιά, είναι ανάρρωση.
Είναι σημαντικό ότι ο ύπνος των διακοπών δεν παρατείνεται μόνο σε διάρκεια. Αλλάζει και σε δομή. Με λιγότερες διαταραχές και λιγότερη εξωτερική πίεση, οι κύκλοι ύπνου γίνονται πιο τακτικοί και συχνά βιώνουμε περισσότερο ύπνο αργού κύματος – τη βαθύτερη φάση, που συνδέεται με τη σωματική θεραπεία και την υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος.
Το σώμα χρησιμοποιεί αυτή την λειτουργία, όχι μόνο για την επιδιόρθωση των ιστών αλλά και για τη ρύθμιση του μεταβολισμού, τη μείωση της φλεγμονής και την αποκατάσταση των ενεργειακών αποθεμάτων.
Ο κύκλος ύπνου-αφύπνισης διέπεται από κιρκαδικούς ρυθμούς, οι οποίοι ελέγχονται από το κύριο ρολόι του εγκεφάλου – τον υπερχιασματικό πυρήνα στον υποθάλαμο. Αυτοί οι ρυθμοί ανταποκρίνονται στο φως, τη θερμοκρασία και τη ρουτίνα. Και όταν είμαστε υπερφορτωμένοι ή σε υπερδιέγερση ,μπορεί να αποσυνδεθούν από το περιβάλλον μας.
Το να κοιμάστε χωρίς το άγχος της αφύπνισης, επιτρέπει στο κιρκάδιο σύστημά σας να επαναπροσδιοριστεί , ευθυγραμμίζοντας τον εσωτερικό χρόνο με το πραγματικό φως της ημέρας. Αυτή η επανεκπαίδευση οδηγεί σε πιο συνεκτικούς κύκλους ύπνου και καλύτερη εγρήγορση κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Ο ύπνος στις διακοπές μειώνει τις ορμόνες του στρες. Η κορτιζόλη, που απελευθερώνεται από τα επινεφρίδια, ακολουθεί ένα ημερήσιο μοτίβο, με κορύφωση νωρίς το πρωί για να μας δώσει ενέργεια.
Το χρόνιο στρες – από τις απαιτήσεις της εργασίας, τις μετακινήσεις ή τις συνεχείς ειδοποιήσεις – μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα κορτιζόλης και να διαταράξει αυτόν τον ρυθμό. Όταν παίρνετε άδεια, η παραγωγή κορτιζόλης ομαλοποιείται. Το ξύπνημα χωρίς μια δόση αδρεναλίνης επιτρέπει στη δομή του ύπνου (το μοτίβο των σταδίων ύπνου) να σταθεροποιηθεί, οδηγώντας σε λιγότερο διακεκομένο ύπνο και πιο ξεκούραστες νύχτες.
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά του ύπνου των διακοπών, είναι η αύξηση των ζωηρών ονείρων. Αυτό οφείλεται σε ένα φαινόμενο που ονομάζεται ανάκαμψη REM. Όταν στερούμαστε ύπνου, ο εγκέφαλος καταστέλλει τον ύπνο REM (ταχεία κίνηση των ματιών) για να δώσει προτεραιότητα στις βαθιές, αναζωογονητικές φάσεις.
Μόλις η πίεση μειωθεί – ας πούμε, κατά τη διάρκεια μιας εβδομάδας χαλάρωσης στον ήλιο – ο εγκέφαλος αναπληρώνει τον χαμένο ύπνο REM, οδηγώντας σε μεγαλύτερα και πιο έντονα όνειρα. Ο ύπνος REM είναι κάθε άλλο παρά επιπόλαιος, αλλά ζωτικής σημασίας για την εδραίωση της μνήμης, τη ρύθμιση της διάθεσης και την γνωστική ευελιξία.
Ο ύπνος επηρεάζει επίσης τη δομή του σώματός σας. Όταν ξαπλώνετε, η σπονδυλική σας στήλη κάνει ένα διάλειμμα από τη συνεχή πίεση της βαρύτητας. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, καθώς στέκεστε και κινείστε, οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι – μαλακά, μαξιλαράκια που μοιάζουν με μαξιλάρια ανάμεσα στους σπονδύλους – χάνουν αργά υγρά και γίνονται ελαφρώς πιο επίπεδοι. Το να ξαπλώνετε δίνει σε αυτούς τους δίσκους περισσότερο χρόνο να ενυδατωθούν και να επιστρέψουν στο κανονικό τους σχήμα. Γι’ αυτό είστε λίγο ψηλότεροι το πρωί – και ακόμη περισσότερο μετά από έναν μακρύ ύπνο.
Εν τω μεταξύ, οι μικρορήξεις στους μύες, οι καταπονημένοι σύνδεσμοι και οι καταπονημένες αρθρώσεις επωφελούνται από παρατεταμένες περιόδους κυτταρικής επιδιόρθωσης, ειδικά κατά τη διάρκεια των σταδίων βαθύ ύπνου.
Πρέπει όλοι να κοιμόμαστε περισσότερο κάθε Σαββατοκύριακο; Όχι απαραίτητα. Ενώ οι περιστασιακές υπνηλίες μπορούν να βοηθήσουν στην ανάρρωση από οξεία στέρηση ύπνου, η συχνή υπερβολική υπνηλία -ειδικά πέρα από τις εννέα ώρες τη νύχτα- μπορεί να αποτελεί προειδοποιητικό σημάδι. Σε ορισμένες μελέτες, σχετίζεται με υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης, καρδιακών παθήσεων και πρόωρου θανάτου. Αν και ο παρατεταμένος ύπνος μπορεί να είναι σύμπτωμα, όχι αιτία.
Κορυδαλλοί και κουκουβάγιες
Ωστόσο, ο περιστασιακός ύπνος παραμένει ανατομικά αναζωογονητικός, ειδικά όταν ευθυγραμμίζεται με τον φυσικό χρονοτύπο του σώματός σας – μια βιολογική προδιάθεση που καθορίζει πότε αισθάνεστε σε εγρήγορση και πότε έχετε φυσική τάση για ύπνο.
Μερικοί άνθρωποι είναι από τη φύση τους «κορυδαλλοί», που ξυπνούν νωρίς και λειτουργούν καλύτερα το πρωί. Άλλοι είναι «κουκουβάγιες», που τείνουν να νυστάζουν αργά και να ξυπνούν αργότερα, με την κορύφωση της γνωστικής και σωματικής τους απόδοσης να συμβαίνει το απόγευμα ή το βράδυ. Πολλοί εμπίπτουν κάπου ενδιάμεσα.
Ο χρονοτύπος διέπεται από το ίδιο εσωτερικό κιρκάδιο σύστημα που ρυθμίζει τους κύκλους ύπνου-αφύπνισης και φαίνεται να επηρεάζεται έντονα από τη γενετική, την ηλικία και την έκθεση στο φως. Οι έφηβοι συνήθως έχουν μεταγενέστερους χρονοτύπους, ενώ οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ενήλικες συχνά επιστρέφουν σε προηγούμενους.
Το κρίσιμο σημείο είναι ότι ο χρονοτύπος δεν επηρεάζει μόνο τον ύπνο. Παίζει επίσης ρόλο στην απελευθέρωση ορμονών, τη θερμοκρασία του σώματος, τον χρόνο πέψης και την πνευματική εγρήγορση καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Η σύγκρουση προκύπτει όταν οι κοινωνικές προσδοκίες, όπως η πρόωρη έναρξη της εργασίας ή του σχολείου, αναγκάζουν τους ανθρώπους, ειδικά τους νυχτερινούς τύπους να υιοθετήσουν προγράμματα ύπνου-αφύπνισης που δεν είναι συμβατά με τη βιολογία τους. Αυτή η αναντιστοιχία, γνωστή ως κοινωνικό jetlag, μπορεί να οδηγήσει σε επίμονη κόπωση, αλλαγές στη διάθεση, ακόμη και σε μακροπρόθεσμους κινδύνους για την υγεία.
Αν λοιπόν διαπιστώσετε ότι κοιμάστε μέχρι τις 9 ή 10 π.μ. την τρίτη ημέρα των διακοπών σας, μην επιπλήττετε τον εαυτό σας. Το σώμα σας εκμεταλλεύεται την ευκαιρία να επιδιορθωθεί, ν’ αναπληρώσει την χαμένη ενέργεια και να αποκαταστήσει την ισορροπία του. Τα ανατομικά συστήματα που εμπλέκονται – από το εγκεφαλικό σας στέλεχος μέχρι τα επινεφρίδια, τους μεσοσπονδύλιους δίσκους σας μέχρι τις πλούσιες σε όνειρα φάσεις REM – κάνουν αυτό που έχουν σχεδιαστεί να κάνουν όταν τελικά τους δοθεί ο χρόνος.
Πηγή: theconversation.com
