«Οι άνθρωποι που δεν ξεχνάς ποτέ είναι οι άνθρωποι που έχασαν την ζωή τους υπό την δική σου ευθύνη»
Συνέντευξη Νανά Παλαιτσάκη
Υπάρχουν επαγγέλματα που σε σημαδεύουν για πάντα — όχι γιατί τα διάλεξες, αλλά γιατί σε διάλεξαν εκείνα. Ο Δημήτρης Πύρρος ανήκει σε αυτή την κατηγορία ανθρώπων. Για σχεδόν τρεις δεκαετίες, έζησε το επείγον από την πιο αληθινή του πλευρά: εκεί όπου το δευτερόλεπτο είναι αδιανόητα πολύτιμο και κάθε απόφαση μπορεί να χαρίσει ή να στερήσει μια ζωή.
Ως γιατρός, διασώστης με την ευρεία έννοια του όρου, εκπαιδευτής και επί 19 χρόνια διευθυντής των Ιατρικών Υπηρεσιών του ΕΚΑΒ, μετράει γύρω στις 3500 ώρες πτήσεων και αποστολών διάσωσης σε όλα τα σημεία του πλανήτη που βρέθηκαν στο επίκεντρο πολεμικών συγκρούσεων, που καταστράφηκαν από καιρικά φαινόμενα ή που υπέστησαν την τραγωδία του λιμού. Τα περιστατικά αμέτρητα και οι ιστορίες ανθρώπων τόσες που οι διεθνείς οργανισμοί και όχι μόνο στόλισαν κυριολεκτικά την προσφορά του Δημήτρη Πύρρου με βραβεία και μετάλλια.
Λίγες μέρες μετά την συνταξιοδότησή του, ο άνθρωπος – γιατρός – διασώστης που πρωταγωνίστησε στις μεγαλύτερες αποστολές διάσωσης, θ’ απαντήσει σε μερικές από τις εκατοντάδες ερωτήσεις που ήθελα να του θέσω όταν πρωτοσυναντηθήκαμε και με εντυπωσίασε με την σεμνότητα και την ευγένειά του.
Είναι μεγάλη τιμή για μένα να παρουσιάσω, στο μέτρο που μπορώ, μια προσωπικότητα όπως η δική του, γιατί η προσήλωση σε μια συνεχή αυτοθυσία για τους …άγνωστους, είναι η μοναδική ελπίδα ότι, όσο υπάρχουν άνθρωποι όπως ο Δημήτρης Πύρρος τίποτα ακόμη δεν έχει χαθεί .
Η αρχή και το κίνητρο
Θυμάστε τη στιγμή που αποφασίσατε να ενταχθείτε στο ΕΚΑΒ; Τι σας οδήγησε σε αυτόν τον δρόμο;
Η ενασχόληση μου με το ΕΚΑΒ ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν την ένταξή μου σε αυτό. Με την αφυπηρέτησή μου από την δίχρονη θητεία μου ως Δόκιμος Εφεδρος Ανθυποσμηναγός το 1988 δέχθηκα πρόταση να είμαι εκπαιδευτής στο πρώτο πρόγραμμα εκπαίδευσης πληρωμάτων ασθενοφόρων που ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 1988 στο ΕΚΑΒ διότι ήμουν πιστοποιημένος εκπαιδευτής Καρδιοπνευμονικής Αναζωογόνησης από τον Αμερικανικό Ερυθρό Σταυρό.
Αρχές Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς γίνεται ο καταστροφικός σεισμός στην Αρμενία (τουλάχιστον 25.000 νεκροί) και δέχομαι ένα τηλεφώνημα από τον Πρόεδρο του ΕΚΑΒ αν δέχομαι να είμαι ένας από τους 3 εθελοντές ιατρούς στην αποστολή διάσωσης που ετοίμαζε ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας μαζί με την νεοσύστατη τότε Ε.Μ.Α.Κ. της Πυροσβεστικής. Είπα αμέσως ναι. Εναν μηνά μετά, τον Ιανουάριο του 1989 ξαναπήγα στην Αρμενία με την διερευνητική αποστολή των σεισμολόγων του ΟΑΣΠ ως ο ιατρός της αποστολής. Αυτές οι δύο αποστολές καθόρισαν εν πολλοίς την πορεία μου αφού εκεί γνώρισα για πρώτη φορά τι σημαίνει ιατρική των καταστροφών και επίσης γνώρισα την αποστολή των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, οργάνωση άγνωστη για μένα μέχρι τότε.
Το 1994 αμέσως μετά τις εξετάσεις της ειδικότητας στην Ορθοπαιδική μαθαίνω ότι δημιουργούνται θέσεις ιατρών στο ΕΚΑΒ για αποκλειστική απασχόληση και είμαι ένας από τους πρώτους.
Όταν ξεκινούσατε, φανταζόσασταν μερικά από όσα σας περίμεναν στον πορεία;
Φυσικά όχι! Όμως οι δύο αποστολές στην Αρμενία, η αποστολή για ένα χρόνο στο Αφγανιστάν και μετά στην Λιβερία ως ιατρός των Ηνωμένων Εθνών και η εκπαίδευση μου στην Ορθοπαιδική και Τραυματιολογία στην Πανεπιστημιακή Κλινική του ΚΑΤ μου έδωσαν τα σωστά εφόδια για την αρχή της πορείας μου
Οι στιγμές που μένουν ανεξίτηλες
Ποιο περιστατικό σας “σημάδεψε” περισσότερο – είτε από συγκίνηση, είτε από απώλεια;
Ο θάνατος και των δύο γονιών μου, παρουσία μου, είναι προφανές ότι άφησε ανεξίτηλα σημάδια μέσα μου. Και αυτό γιατί έπασχαν από χρόνια ανίατα νοσήματα και έτσι έπρεπε να τους «αφήσω να φύγουν» ενώ η εκπαίδευσή μου ως ιατρός επειγόντων ούρλιαζε στο κεφάλι μου «κάνε αυτά που ξέρεις για να τους κρατήσεις στην ζωή»
Έχετε πει ότι «υπάρχουν άνθρωποι που δεν ξεχνάς ποτέ». Ποιο βλέμμα ή ποια φράση σας ακολουθεί ακόμη;
Οι άνθρωποι που δεν ξεχνάς ποτέ είναι οι άνθρωποι που έχασαν την ζωή τους υπό την δική σου ευθύνη. Ο όρος «θεράπων ιατρός» σημαίνει ευθύνη στην ζωή και στον θάνατο. Τους θυμάμαι και τους 3 ασθενείς που έχασαν την μάχη στον αέρα έναν προς ένα.
Η άσκηση της επείγουσας ιατρικής σε μία αεροδιακομιδή είναι πολύ μοναχικό «σπορ». Ναι, έχεις μαζί σου πάντα έναν διασώστη αλλά η ευθύνη είναι αποκλειστικά δική σου και το περιβάλλον αφιλόξενο έως εχθρικό και προς τον ασθενή και προς τον ιατρό. Θόρυβος, κραδασμοί περιορισμένος χώρος, κακός φωτισμός, αλλαγές θερμοκρασίας, αλλαγές περιεκτικότητας του αέρα σε οξυγόνο επιταχύνσεις και επιβραδύνσεις συνθέτουν αυτό το αφιλόξενο περιβάλλον.
Πώς διαχειρίζεται ένας άνθρωπος το βάρος των περιστατικών που δεν είχαν ευτυχή κατάληξη;
Ο μόνος τρόπος είναι η συζήτηση με τους ανθρώπους που μπορεί να σε καταλάβουν. Ούτε η οικογένεια, ούτε οι φίλοι σου. Ούτε καν οι συνάδελφοι σου γενικά. Μόνο με όσους κάνουν αεροδιακομιδές και μάλιστα αμέσως μόλις επιστρέψεις από το συμβάν. Ιπτάμενους ιατρούς και διασώστες που καταλαβαίνουν τις συνθήκες και τις καταστάσεις. Με αυτούς θα το συζητήσεις. Τι έγινε σωστά και τι λάθος. Πως ήταν η συνεργασία ιατρού και διασώστη. Τι θα μπορούσε να γίνει καλύτερα. Και με το που θα γυρίσεις σπίτι, βγάζεις τη στολή και πρέπει να το αφήσεις πίσω σου.
Η ανθρώπινη πλευρά του διασώστη
Πώς αλλάζει η ψυχή ενός γιατρού που ακροβατεί καθημερινά ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο;
Δεν αλλάζει η ψυχή του ανθρώπου νομίζω. Εσύ έχεις επιλέξει αυτή την δουλειά. Υπάρχει πάντα η αγωνία να κάνεις το καλύτερο. Να είσαι εκπαιδευμένος στα νέα δεδομένα. Πράγματα που κάποτε κάναμε ως σωστά σήμερα η επιστήμη τα θεωρεί λάθος. Αν ξέρεις οτι έκανες ότι λέει η επιστήμη σου σήμερα κοιμάσαι ήσυχος
Πως αντιμετωπίσατε τον φόβο;
Ο φόβος της πτήσης είναι υπαρκτός και είναι πάντοτε εκεί. Ολοι οι ιπτάμενοι διατηρούμε αυτό που λέγεται θετικό ισοζύγιο πτήσης. Δηλαδή μπορείς να εξισορροπήσεις τον φόβο της πτήσης με άλλα θετικά της πτήσης. Και αυτό το ισοζύγιο μπορεί να διαταραχθεί οποιαδήποτε στιγμή. Αρκετοί συνάδελφοι σταμάτησαν να κάνουν αεροδιακομιδές γιατί διαταράχθηκε το ισοζύγιο πτήσης σε αυτούς
Το ίδιο ισοζύγιο υπάρχει σε όλους τους φόβους, Στους πολέμους, στους σεισμούς, στο ομαδικό τροχαίο σε δρόμο ταχείας κυκλοφορίας πρέπει να μπορείς να ισορροπήσεις τον φόβο σου
Υπήρξε στιγμή που σοκαριστήκατε τόσο πολύ που σκεφτήκατε να φύγετε από το ΕΚΑΒ;
Όχι ποτέ. Ακόμη και η πρόσφατη αποχώρηση μου έγινε συνειδητά και για παράγοντες που δεν έχουν να κάνουν με την δουλειά στο ΕΚΑΒ. Θεωρώ ότι είμαι από τους πολύ τυχερούς που πηγαίνουν στην δουλειά τους και τους αρέσει αυτό που κάνουν.
Τα πιο ισχυρά σοκ ήταν οι 3 διαδοχικές πτώσεις των ελικοπτέρων του ΕΚΑΒ το 2001, 2002 και 2003. Οι αεροδιακομιδές όμως δεν σταμάτησαν ούτε ώρα. Θρηνούσαμε αλλά πετάγαμε γιατί αυτό έπρεπε να κάνουμε για τους ασθενείς μας
Η ομάδα και η αποστολή
Οι αποστολές του ΕΚΑΒ είναι αποτέλεσμα ομαδικής δουλειάς. Τι σημαίνει για εσάς η λέξη «ομάδα» μετά από τόσα χρόνια;
Μόνο η ομάδα είναι αυτή που μπορεί να φέρει σε πέρας μία αποστολή ανεξαρτήτως μεγέθους. Από την διακομιδή ενός ανθρώπου μέχρι μια μεγάλη καταστροφή ή ένα μείζον ατύχημα με πολλαπλά θύματα. Η οργανωμένη ομάδα. Οπου ο καθένας ξέρει τον ρόλο του. Οπου οι ασκήσεις αλλά και η εμπειρία σε κάνουν να δουλεύεις με τα μάτια.
Στο ΕΚΑΒ υπάρχουν τέτοιες ομάδες. Στα απλά ασθενοφόρα, στις Κινητές Ιατρικές Μονάδες, στις αεροδιακομιδές. Αλλά και στο Ειδικό Τμήμα Ιατρικής Καταστροφών (ΕΤΙΚ) τα μέλη του οποίου λαμβάνουν επιπλέον εκπαίδευση τόσο στην Ελλάδα όσο και μέσω του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Ποια είναι τα γνωρίσματα εκείνα που πρέπει να διαθέτει ένας άνθρωπος για να γίνει καλός διασώστης;
Για τους ασθενείς που θα βρεθούν υπό την φροντίδα του, η συνεχιζόμενη εκπαίδευση και η ανθρωπιά. Για τον εαυτό του, να ξέρει να διαχειρίζεται τις εικόνες που βλέπει και τα συναισθήματα που του δημιουργούν κάθε μέρα ώστε να μην τον επηρεάζουν στην προσωπική του ζωή.
Η αποχώρηση και ο απολογισμός
Πώς είναι να αποχωρείτε ύστερα από 28,5 χρόνια στην πρώτη γραμμή;
Η αποχώρησή μου ήταν συνειδητή επιλογή. Ενιωσα ότι ήρθε το πλήρωμα του χρόνου. Το συζητούσα γύρω στον ένα χρόνο. Δεν ήθελα να περιμένω το όριο συνταξιοδότησης και να έρθει η υποχρεωτική αφυπηρέτηση. Επέλεξα λοιπόν την αποχώρηση. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και ο θάνατος μίας στενής μου συνεργάτιδας.
Τι σας λείπει ήδη και τι δεν θα θέλατε να ξαναζήσετε ποτέ;
Επειδή όπως σας είπα ήταν συνειδητή επιλογή δεν νοιώθω ότι μου λείπει κάτι. Βέβαια όταν στον δρόμο ακούσω σειρήνα ασθενοφόρου θα γυρίσω ενστικτωδώς να κοιτάξω.
Θα σας πω και κάτι άλλο. Λίγα εικοσιτετράωρα μετά την ημέρα της αποχώρησής μου έγινε γύρω στα μεσάνυχτα ένας σεισμός στην Εύβοια που έγινε έντονα αισθητός στην Αθήνα . Ήμουν ξύπνιος και το πρώτο πράγμα που έκαναν ενστικτωδώς ήταν να πιάσω το κινητό για να καλέσω το Επιχειρησιακό Κέντρο του ΕΚΑΒ. Φυσικά δεν το κάλεσα και αφού είδα μέσω internet ότι δεν υπήρχαν βλάβες είπα στον εαυτό μου ότι μπορείς να πέσεις για ύπνο χωρίς τηλέφωνα και ετοιμότητες.
Η ζωή μετά τη «στολή»
Πώς είναι η ζωή σας σήμερα που αφήσατε πίσω τις αεροδιακομιδές και τους ήχους των σειρήνων;
Εκτός από τις αεροδιακομιδές και τους ήχους των σειρήνων, η μεγάλη διαφορά είναι ότι σταμάτησε να χτυπάει το τηλέφωνο όλο το εικοσιτετράωρο!
Επειδή μου είναι αδύνατο να σκεφτώ τον εαυτό μου συνταξιούχο που κάθεται έψαξα για δουλειά και ήμουν τυχερός γιατί βρήκα σχεδόν αμέσως μια εργασία στον ιδιωτικό τομέα που βρίσκω ενδιαφέρουσα.
Αν μπορούσατε να συνοψίσετε σε μία φράση όλα όσα μάθατε, ποια θα ήταν αυτή;
Τρεις φράσεις.
Κάθε άνθρωπος κουβαλάει ένα δικό του σταυρό και πρέπει πάντα να το θυμόμαστε όταν χρειάζεται να πάρουμε αποφάσεις που τον αφορούν.
None of us is as smart as all of us (Κανείς από εμάς δεν είναι τόσο έξυπνος όσοι έξυπνοι είμαστε όλοι μαζί)
“Τον άρχοντα τριών δει μέμνησθαι: Πρώτον ότι ανθρώπων άρχει. Δεύτερον ότι κατά νόμους άρχει. Τρίτον ότι ουκ αεί άρχει.” – Αγάθων,450-400 π.Χ.
Στο ΕΚΑΒ υπάρχουν ήρωες και η συνέντευξη με τον Δημήτρη Πύρρο, υπενθυμίζει την αέναη αφοσίωση πολλών που κάθε μέρα αναμετρούνται και με την ζωή και με τον θάνατο. Ίσως όταν η σειρήνα σωπάσει, ο ήχος της σιωπής να είναι πιο δυνατός.
Ο Δημήτρης Πύρρος Demetrios G. Pyrros, MD, EMDM | Δημήτριος Γ. Πύρρος, MD, EMDM σήμερα είναι πρόεδρος της Ένωσης για τον Ευρωπαϊκό Αριθμό Επείγουσας Κλήσης 112 (European Emergency Number Association EENA)
