Η εργασιομανία – γνωστή και ως workaholism – περιγράφει μια εμμονική, υπερβολική ενασχόληση με την εργασία, η οποία συχνά οδηγεί σε σωματικές, ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες. Παρότι η έντονη αφοσίωση μπορεί να θεωρείται αρετή σε πολλούς χώρους, υπάρχει ένα σημείο όπου η εργασία παύει να είναι μέσο και γίνεται καταναγκασμός.
Τι είναι τελικά η εργασιομανία;
Δεν αφορά απλώς το να δουλεύει κανείς πολλές ώρες. Εργασιομανία σημαίνει:
- συνεχής ενασχόληση με τη δουλειά, ακόμη και όταν δεν απαιτείται,
- δυσκολία να «αποσυνδεθεί» κανείς,
- αίσθηση ενοχής όταν δεν εργάζεται,
- αποφυγή ξεκούρασης ή προσωπικού χρόνου.
Πρόκειται για μοτίβο συμπεριφοράς που παραμένει σταθερό και επηρεάζει τις σχέσεις, τον ύπνο, τη διάθεση και συνολικά την ποιότητα ζωής.
Γιατί γίνεται κάποιος εργασιομανής;
Η εργασιομανία δεν έχει μία μοναδική αιτία. Συνήθως οφείλεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων:
Κεκτημένη ταχύτητα (συνήθεια και κουλτούρα)
Σε περιβάλλοντα όπου η παραγωγικότητα εξιδανικεύεται και η πολυάσχολη ζωή θεωρείται «φυσιολογική», είναι εύκολο να υιοθετηθούν συμπεριφορές υπερκόπωσης.
Η συνεχής πίεση – από εργοδότες, κοινωνία ή και από τον ίδιο τον εαυτό – οδηγεί σε έναν τρόπο ζωής όπου το να δουλεύεις συνεχώς μοιάζει μονόδρομος.
Έτσι, η υπερβολική εργασία γίνεται αυτόματη συμπεριφορά, χωρίς συνειδητή επιλογή.
Παραδείγματα:
- «Αν δεν απαντήσω αμέσως, θα με θεωρήσουν αργό/αδιάφορο.»
- «Στη δουλειά μας έτσι λειτουργούν όλοι – ας μην μείνω πίσω.»
Ανασφάλεια και χαμηλή αυτοεκτίμηση
Η εργασία συχνά γίνεται τρόπος να καλυφθούν εσωτερικά κενά:
- φόβος αποτυχίας ή απόρριψης,
- ανάγκη για επιβεβαίωση,
- ανάγκη να αποδεικνύει κανείς συνεχώς την αξία του.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η εργασία δεν είναι απλώς επάγγελμα αλλά πηγή ταυτότητας και ασφάλειας.
Το άτομο νιώθει ότι αξίζει μόνο όταν είναι παραγωγικό.
Παραδείγματα:
- «Αν δεν είμαι τέλειος, θα με κρίνουν.»
- «Πρέπει να κάνω περισσότερα για να νιώθω ότι αξίζω.»
Αποτελεί διαταραχή;
Η εργασιομανία δεν κατατάσσεται επίσημα στις ψυχικές διαταραχές (π.χ. DSM-5), όμως συχνά συνδέεται με:
- ιδεοψυχαναγκαστικά χαρακτηριστικά,
- αγχώδεις διαταραχές,
- διαταραχές ελέγχου παρορμήσεων,
- εθιστικές συμπεριφορές.
Πολλοί ειδικοί την αντιμετωπίζουν ως συμπεριφορικό εθισμό, καθώς έχει στοιχεία ανοχής, στερητικού άγχους και απώλειας ελέγχου – παρόμοια με άλλους εθισμούς.
Η εργασιομανία θεωρείται προβληματική όταν:
- παραμελούνται βασικές ανάγκες ή σχέσεις,
- προκαλεί άγχος ή σωματική εξάντληση,
- μειώνει την ποιότητα ζωής.
Ποιες είναι οι συνέπειες;
- Burnout (συναισθηματική εξουθένωση)
- Χρόνιο άγχος και προβλήματα ύπνου
- Ψυχοσωματικά συμπτώματα (πονοκέφαλοι, υπέρταση, πεπτικά προβλήματα)
- Δυσλειτουργικές σχέσεις
- Αίσθημα κενού ή απώλειας νοήματος
Συχνά το άτομο δεν αντιλαμβάνεται το πρόβλημα μέχρι να εμφανιστούν οι συνέπειες.
Πώς αντιμετωπίζεται;
Η αλλαγή απαιτεί αυτογνωσία και σταδιακά βήματα, όπως:
- Αναγνώριση των μοτίβων και των αναγκών που κρύβονται πίσω από την υπερβολική εργασία.
- Θέσπιση ορίων (ώρες εργασίας, διαλείμματα, χρόνος offline).
- Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης με τρόπους που δεν συνδέονται με την απόδοση.
- Ανάπτυξη ισορροπίας με χόμπι, κοινωνικές σχέσεις, ξεκούραση.
- Υποστήριξη από ψυχολόγο όταν υπάρχει βαθύτερη ανασφάλεια ή εθιστική συμπεριφορά.
Συμπέρασμα
Η εργασιομανία μπορεί να ξεκινήσει ως συνήθεια, να ενισχυθεί από ανασφάλειες, και σε κάποιες περιπτώσεις να εξελιχθεί σε εθιστική, δυσλειτουργική συμπεριφορά. Δεν είναι απλώς «πολλή δουλειά», αλλά ένα σύνθετο ψυχολογικό φαινόμενο που χρειάζεται προσοχή.
