Το σύνδρομο του τέλειου στελέχους και η ψυχική φθορά που δεν φαίνεται, της Δανάης Πατρικίου.
Σε πολλές εταιρείες, η επιτυχία δεν μετριέται μόνο με αριθμούς και αποτελέσματα. Μετριέται και με μια αόρατη λίστα προσδοκιών — συχνά παράλογων — που συνοδεύουν κάθε στέλεχος σαν δεύτερη σκιά. «Να είσαι πάντα διαθέσιμος», «να μένεις ψύχραιμος», «να μη δείχνεις αδυναμία», «να είσαι η λύση για όλους», «να δουλεύεις σαν να μην έχεις προσωπική ζωή».
Αυτές οι τοξικές προσδοκίες έχουν γίνει πλέον καθημερινότητα. Και το χειρότερο; Έχουν «νορμαλοποιηθεί» τόσο, που πολλά στελέχη τις αναπαράγουν ασυνείδητα, χωρίς να αντιλαμβάνονται το ψυχολογικό κόστος.
Το σύνδρομο του τέλειου στελέχους
Ο σύγχρονος επαγγελματίας δεν αρκεί να είναι αποτελεσματικός. Πρέπει να είναι και:
- άψογος επικοινωνιακά
- πάντα ψύχραιμος
- πάντα διαθέσιμος
- πάντα χαμογελαστός
- πάντα “λύση”, ποτέ “πρόβλημα”
Το «πάντα» είναι η βασική λέξη–παγίδα. Γιατί κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να είναι πάντα κάτι. Κι όμως, πολλοί προσποιούνται ότι τα καταφέρνουν, καλλιεργώντας μια κουλτούρα υπερ-απόδοσης που τελικά εξαντλεί αντί να εξελίσσει.
Όταν το λάθος θεωρείται αδυναμία
Σε αρκετές εταιρικές κουλτούρες, το λάθος αντιμετωπίζεται σχεδόν ως… έγκλημα.
Το αποτέλεσμα: τα στελέχη αναπτύσσουν έντονο φόβο αποτυχίας, μπαίνουν σε κατάσταση συνεχούς υπερ-εγρήγορσης και λειτουργούν σαν να περπατούν στην «κόψη του ξυραφιού»
Ψυχολογικά, αυτό οδηγεί σε:
- αυξημένο άγχος,
- αυτοκριτική μέχρι εξόντωσης,
- μειωμένη δημιουργικότητα (κανείς δεν ρισκάρει όταν φοβάται),
- χαμηλή αυτοεκτίμηση παρά τις επιτυχίες.
Το παράδοξο; Οι εταιρείες που τιμωρούν τα λάθη είναι συνήθως εκείνες που ζητούν «καινοτομία», λες και η καινοτομία προκύπτει από την «πεπατημένη» και όχι από την δημιουργική πρόκληση.
Η κουλτούρα της υπερ-διαθεσιμότητας
Αν υπάρχει μια φράση που χαρακτηρίζει το σημερινό εργασιακό τοπίο είναι:
«Δεν πειράζει, θα το κάνω το βράδυ.»
Teams μηνύματα στις 23:00, emails στις Κυριακές, «μόνο ένα γρήγορο call» στη διάρκεια του ρεπό. Η υπερ-διαθεσιμότητα βαφτίστηκε επαγγελματισμός.
Στην πραγματικότητα, είναι σωματική και ψυχική διάβρωση. Και προκαλεί ένα σταθερό στρώμα άγχους που υπονομεύει:
- την κρίση
- τη συγκέντρωση
- τη σχέση με την οικογένεια
- και τελικά την ίδια την απόδοση
Το κόστος των τοξικών προσδοκιών
Οι επιπτώσεις μπορεί να μην φαίνονται άμεσα, αλλά συσσωρεύονται:
Ψυχική εξάντληση (burnout)
Στελέχη που δεν έχουν πια ενέργεια, αλλά συνεχίζουν μηχανικά.
Σωματικά συμπτώματα
Πονοκέφαλοι, ταχυκαρδίες, διαταραχές ύπνου, εξασθένηση ανοσοποιητικού.
Συναισθηματική αποσύνδεση
Όταν κάποιος δούλευε χρόνια «πάνω από τις δυνάμεις του», κάποια στιγμή αρχίζει να μην ενδιαφέρεται για τίποτα.
Απώλεια ταλέντου
Τα καλύτερα στελέχη φεύγουν. Όχι γιατί δεν τα κατάφεραν, αλλά γιατί δεν άντεξαν να τα «καταφέρνουν πάντα».
Τι μπορούν να κάνουν οι εταιρείες;
Οι οργανισμοί που θέλουν να έχουν πραγματικά ισχυρά στελέχη – και όχι εξουθενωμένους υπερήρωες – μπορούν να διαφοροποιηθούν με απλές αλλά ουσιαστικές κινήσεις:
- Ενθάρρυνση ρεαλιστικών προσδοκιών αντί της κουλτούρας «ό,τι και να γίνει, το θέλουμε αύριο».
- Κανονικοποίηση του λάθους ως σημείο μάθησης.
- Εκπαίδευση των managers στη συναισθηματική ηγεσία και στην ψυχολογική ασφάλεια.
- Υιοθέτηση πραγματικών ορίων στο ωράριο.
- Ανοιχτές συζητήσεις για την ψυχική υγεία χωρίς τον φόβο στιγματισμού
Και τι μπορούν να κάνουν τα ίδια τα στελέχη;
Αν κάτι είναι βέβαιο, είναι ότι οι τοξικές προσδοκίες δεν θα εξαφανιστούν αν δεν αλλάξει και η ατομική συμπεριφορά.
- Θέστε όρια με ευγένεια αλλά σταθερότητα.
- Μη φοβάστε να αναφέρετε φόρτο ή δυσκολία — είναι επαγγελματισμός, όχι αδυναμία.
- Μάθετε να λέτε «όχι, αλλά προτείνω…».
- Θυμηθείτε: η αξία σας δεν εξαρτάται από το τελευταίο email των 23:45.
Τελικά…
Η εργασιακή αριστεία δεν γεννιέται από εξαντλημένα στελέχη που τρέχουν πίσω από ανέφικτες απαιτήσεις. Γεννιέται από ανθρώπους που εργάζονται σε περιβάλλοντα όπου η ποιότητα μετράει περισσότερο από την τελειότητα και η ψυχική υγεία θεωρείται περιουσιακό στοιχείο — όχι αδυναμία. Και ίσως ήρθε η ώρα οι εταιρείες να σταματήσουν να ζητούν «τέλεια στελέχη» και να επενδύουν σε υγιείς επαγγελματίες.
