Η απώλεια όρασης – είτε λόγω εκφυλιστικών νόσων του αμφιβληστροειδούς, είτε λόγω γλαυκώματος, είτε λόγω γενετικών διαταραχών – αποτελεί παγκόσμια πρόκληση για εκατομμύρια ανθρώπους. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια σημειώνονται σημαντικά επιστημονικά και τεχνολογικά άλματα που ανοίγουν νέες προοπτικές.
1. Θεραπείες γονιδιακής/κυτταρικής παρέμβασης
- Η γονιδιακή θεραπεία προχωρά με ταχύ βηματισμό. Για παράδειγμα, η εταιρεία Abeona Therapeutics ανακοίνωσε ότι η θεραπεία της «ΑΒΟ-503» για την πάθηση X-linked retinoschisis (XLRS) έχει επιλεγεί στο πλαίσιο του προγράμματος «Rare Disease Endpoint Advancement» της Food and Drug Administration (FDA).
- Η στρατηγική «ένα γονίδιο – μία θεραπεία» φαίνεται να συμπληρώνεται ή να αντικαθίσταται από πιο «γενετικές-αγνωστικές» προσεγγίσεις για εκφύλιση του αμφιβληστροειδούς: δηλαδή θεραπείες που δεν στοχεύουν μόνο σε ένα συγκεκριμένο γονίδιο, αλλά σε πιο γενικούς μηχανισμούς (φλεγμονή, μεταβολισμός, αναδιαμόρφωση κυττάρων) .
- Επιπλέον, επιστημονική ομάδα στο University of California, Davis έλαβε επιχορήγηση πολλών εκατομμυρίων δολαρίων για να αναπτύξει πιο ασφαλείς τρόπους παροχής γονιδιακής θεραπείας στο μάτι.
- Σε κυτταρικό επίπεδο, μελέτη στο Vanderbilt University Medical Center έδειξε ότι η πρωτεΐνη Prom1 έχει κρίσιμο ρόλο στα κύτταρα του επιθήλιου της ωχράς (RPE) – με την απώλειά της να συνδέεται με εκφυλιστικές αλλαγές που θυμίζουν την ξηρή μορφή της Ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας (AMD). s
- Κυτταρικές μεταμοσχεύσεις (allogeneic) επίσης προχωρούν: για παράδειγμα, η θεραπεία OpRegen (RG6501) εισάγει ανθρώπινα RPE κύτταρα μέσω υποβληβικού ενέσιμου χειρισμού σε ασθενείς με γεωγραφική ατροφία (geographic atrophy) της AMD.
2. Προθετικό/ηλεκτρονικό όραμα (Vision Prosthetics)
- Η τεχνολογία εμφυτευμάτων στο μάτι έχει σημειώσει ραγδαία πρόοδο. Όπως περιγράφεται στην ανασκόπηση του Stanford University, οι υποβληβικές φωτοβολταϊκές διατάξεις σε ασθενείς με ατροφική μορφή AMD έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες κατάφεραν να διαβάσουν γράμματα και να βελτιώσουν την οπτική τους οξύτητα – αν και σε περιορισμένο βαθμό.
- Πρόσφατα δημοσίευμα αναφέρει ότι εμφύτευμα με διαστάσεις 2 mm×2 mm σε ασθενείς με γεωγραφική ατροφία κατάφερε σε 84 % των συμμετεχόντων να επαναφέρει την ικανότητα ανάγνωσης γραμμάτων και αριθμών.
- Η τεχνολογία αυτή, σε συνδυασμό με ειδικά γυαλιά με κάμερα/AI, σηματοδοτεί πιθανώς μια νέα εποχή στην αποκατάσταση της όρασης, ακόμη και σε περιπτώσεις παρατεταμένης τύφλωσης.
3. Τεχνολογία διάγνωσης & βοηθητικές λύσεις
- Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) και της επαυξημένης πραγματικότητας (VR/AR) αρχίζει να αλλάζει τον τρόπο που εντοπίζονται και διαχειρίζονται οι οφθαλμικές παθήσεις. Συγκεκριμένα, άρθρο του 2025 δείχνει ότι πάνω από το 50 % των περιπτώσεων απώλειας όρασης θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί ή αντιμετωπιστεί αν είχαν εντοπιστεί εγκαίρως– σημειώνοντας ότι τεχνολογίες όπως AI στο φόντο ματιού και φορητές δοκιμασίες στο σπίτι μπορούν να κάνουν τη διαφορά.
- Επίσης, δημοσίευμα των World Health Organization (WHO) τονίζει πως εκατομμύρια άνθρωποι στερούνται βασικών διορθωτικών φακών (γυαλιά), παρά το γεγονός ότι αυτό θα μπορούσε να προλάβει σημαντικό ποσοστό της απώλειας όρασης.
4. Κινητικά αίτια και συνδεδεμένοι κίνδυνοι
- Επιπλέον, αναδύεται ότι ορισμένα φαρμακευτικά σκευάσματα μπορεί να συνδέονται με οφθαλμικά συμβάντα. Για παράδειγμα, μελέτη έδειξε ότι τα GLP-1 φάρμακα (όπως η σημαία Semaglutide) που χρησιμοποιούνται για διαβήτη/παχυσαρκία ενδέχεται να διπλασιάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης της «υγρής» μορφής της AMD σε ηλικιωμένους ασθενείς.
- Τέτοιες εξελίξεις υπογραμμίζουν ότι η όραση δεν επηρεάζεται μόνο από «μάτια» αλλά και από συστηματικές παθήσεις, φαρμακολογίες και μεταβολικά προβλήματα.
Τι σημαίνουν αυτά για τον Έλληνα;
Η Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες της Ευρώπης, αντιμετωπίζει τις ίδιες προκλήσεις: γήρανση του πληθυσμού, περιορισμένη πρόσβαση σε έγκαιρη διάγνωση, αλλά και ευκαιρίες για υιοθέτηση νέων τεχνολογιών.
ADVERTISEMENT
- Οι θεραπείες γονιδιακής ή κυτταρικής παρέμβασης πιθανώς θα εισέλθουν στην κλινική πράξη μέσα στα επόμενα χρόνια — αυτό σημαίνει ότι ο ρόλος του οφθαλμιάτρου, της έγκαιρης παρακολούθησης και της ενημέρωσης αυξάνεται.
- Από την άλλη, η οικονομική πρόσβαση και η υποδομή των κέντρων οφθαλμού στην Ελλάδα θα πρέπει να βελτιωθούν, προκειμένου οι ενημερωμένοι ασθενείς να μην χάσουν τις ευκαιρίες.
- Τέλος, η επένδυση στην πρόληψη — όπως η διόρθωση απλών διαθλαστικών προβλημάτων, η τακτική οφθαλμολογική εξέταση — παραμένει κρίσιμη, ειδικά όταν μελέτες δείχνουν ότι μεγάλο μέρος της απώλειας όρασης θα μπορούσε να ήταν αποτρέψιμο.
Προκλήσεις & περιορισμοί
- Παρά τα εντυπωσιακά αποτελέσματα, πολλές από τις νέες θεραπείες βρίσκονται ακόμη σε πειραματικό ή δοκιμαστικό στάδιο — η ασφάλεια, η μακροχρόνια αποτελεσματικότητα και το κόστος παραμένουν ανοιχτά ερωτήματα.
- Η πρόσβαση σε τεχνολογίες (γονιδιακές θεραπείες, εμφυτεύματα) και η κάλυψή τους από τα συστήματα υγείας είναι προς το παρόν περιορισμένη.
- Απαιτείται επίσης ισχυρή υποστήριξη εκπαίδευσης, αποκατάστασης (π.χ. μετά εμφύτευμα) και ψυχοκοινωνικής συνοδείας για τους πάσχοντες – η τεχνολογία από μόνη της δεν επαρκεί.
- Η άνιση κατανομή των πόρων και τα «λευκά σημεία» στην πρόσβαση σε τεχνολογία οφθαλμού σε απομακρυσμένες ή μειονεκτικές περιοχές (όπως σε ορισμένες περιοχές της χώρας μας) αποτελούν ακόμη εμπόδιο.
Συμπερασματικά
Οι τελευταίες εξελίξεις στον τομέα της απώλειας όρασης δημιουργούν τεράστιες προσδοκίες: από την αποκατάσταση όρασης μέσω εμφυτευμάτων και γονιδιακών/κυτταρικών θεραπειών, έως τη διάγνωση σε πρώιμα στάδια και τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Ωστόσο, η μετάφραση της έρευνας σε ευρεία εφαρμογή απαιτεί χρόνο, πόρους και υποδομές.
Για τον Έλληνα αναγνώστη, το μήνυμα είναι: η ενημέρωση, η τακτική οφθαλμολογική εξέταση και η συμμετοχή — όπου είναι εφικτή — σε νέες θεραπευτικές επιλογές μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Το μέλλον φαίνεται πιο φωτεινό για την όραση — και αξίζει να το παρακολουθούμε.
Πηγή: ScienceDaily
