Όταν ο Zhang Junjie ήταν 17 ετών, αποφάσισε να διαμαρτυρηθεί έξω από το πανεπιστήμιό του για τους κανόνες που θέσπισε η κυβέρνηση της Κίνας. Μέσα σε λίγες μέρες είχε εισαχθεί σε ψυχιατρείο και τον αντιμετώπιζαν σαν σχιζοφρενή
Ο Junjie είναι ένας από τους δεκάδες ανθρώπους που εντόπισε το BBC και οι οποίοι νοσηλεύτηκαν μετά από διαμαρτυρίες ή καταγγελίες στις αρχές.
Σε πολλά άτομα με τα οποία μιλήσαμε έλαβαν αντιψυχωσικά φάρμακα και σε ορισμένες περιπτώσεις ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ECT), χωρίς τη συγκατάθεσή τους.
Ενώ υπάρχουν αναφορές για δεκαετίες ότι η νοσηλεία χρησιμοποιείται στην Κίνα ως τρόπος κράτησης διαφωνούντων πολιτών χωρίς να εμπλέκονται τα δικαστήρια, κορυφαίος Κινέζος δικηγόρος είπε στο BBC ότι το ζήτημα – το οποίο προσπάθησε να επιλύσει η νομοθεσία – έχει πρόσφατα αναζωπυρωθεί.
Ο Junjie λέει ότι τον καθήλωσαν τον ξυλοκόπησαν και το προσωπικό του νοσοκομείου τον ανάγκασε να πάρει φάρμακα
Η δοκιμασία του ξεκίνησε το 2022, αφού διαμαρτυρήθηκε για τις σκληρές πολιτικές lockdown της Κίνας. Υποστηρίζει ότι οι καθηγητές του τον εντόπισαν μετά από μόλις πέντε λεπτά και επικοινώνησαν με τον πατέρα του, ο οποίος τον πήγε πίσω στο σπίτι της οικογένειας. Ο πατέρας του κάλεσε την αστυνομία και την επόμενη μέρα – στα 18α γενέθλιά του – δύο άντρες τον οδήγησαν σε αυτό που ισχυρίστηκαν ότι ήταν ένα εξεταστικό κέντρο Covid, αλλά στην πραγματικότητα ήταν ένα νοσοκομείο.
«Οι γιατροί μου είπαν ότι είχα μια πολύ σοβαρή ψυχική ασθένεια… Μετά με έδεσαν σε ένα κρεβάτι. Οι νοσοκόμες και οι γιατροί μου είπαν επανειλημμένα, λόγω των απόψεών μου για το κόμμα και την κυβέρνηση, πρέπει να είμαι ψυχικά άρρωστος. Ήταν τρομακτικό », είπε στην Παγκόσμια Υπηρεσία του BBC. Έμεινε εκεί για 12 μέρες.
Ο Junjie πιστεύει ότι ο πατέρας του ένιωσε αναγκασμένος να τον παραδώσει στις αρχές επειδή εργαζόταν για την τοπική κυβέρνηση
Λίγο περισσότερο από ένα μήνα αφότου πήρε εξιτήριο, ο Junjie συνελήφθη για άλλη μια φορά. Αψηφώντας την απαγόρευση των πυροτεχνημάτων την κινεζική Πρωτοχρονιά (ένα μέτρο που επιβλήθηκε για την καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης) είχε κάνει ένα βίντεο με τον εαυτό του να μιλάει για το θέμα, Κάποιος το ανέβασε στο διαδίκτυο και η αστυνομία κατάφερε να το συνδέσει με τον Junjie.
Κατηγορήθηκε ότι «προκαλεί καβγάδες » – μια κατηγορία που χρησιμοποιείται συχνά .Ο Junjie λέει ότι νοσηλεύτηκε ξανά με το ζόρι για περισσότερο από δύο μήνες.
Αφού πήρε εξιτήριο, ο Junjie συνταγογραφήθηκε με αντιψυχωσικά φάρμακα. Είδαμε τη συνταγή – ήταν για την αριπιπραζόλη, που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της σχιζοφρένειας και της διπολικής διαταραχής.
«Η λήψη του φαρμάκου με έκανε να νιώθω ότι ο εγκέφαλός μου ήταν σε χάος », όπως λέει, προσθέτοντας ότι η αστυνομία θα πήγαινε στο σπίτι του για να ελέγξει ότι το είχε πάρει.
Φοβούμενος μια τρίτη νοσηλεία, ο Junjie αποφάσισε να φύγει από την Κίνα. Είπε στους γονείς του ότι επέστρεφε στο πανεπιστήμιο για να ετοιμάσει το δωμάτιό του – αλλά, στην πραγματικότητα, διέφυγε στη Νέα Ζηλανδία.
Δεν αποχαιρέτησε την οικογένεια ή τους φίλους
Ο Junjie είναι ένας από τους 59 ανθρώπους που το BBC επιβεβαίωσε – είτε μιλώντας σε αυτούς είτε στους συγγενείς τους, είτε μέσω δικαστικών εγγράφων , ότι έχουν νοσηλευτεί για λόγους ψυχικής υγείας μετά από διαμαρτυρίες ή αμφισβήτηση των αρχών.
Το ζήτημα έχει αναγνωριστεί από την κυβέρνηση της Κίνας – ο Νόμος για την Ψυχική Υγεία της χώρας του 2013 είχε στόχο να σταματήσει αυτή την κατάχρηση, καθιστώντας παράνομη τη θεραπεία ατόμων που δεν είναι ψυχικά καλά. Αναφέρει επίσης ρητά ότι η ψυχιατρική εισαγωγή πρέπει να είναι εθελοντική εκτός εάν ο ασθενής αποτελεί κίνδυνο για τον εαυτό του ή τους άλλους.
Στην πραγματικότητα, ο αριθμός των ατόμων που κρατούνται σε νοσοκομεία ψυχικής υγείας παρά τη θέλησή τους έχει αυξηθεί πρόσφατα, δήλωσε κορυφαίος Κινέζος δικηγόρος στο BBC world .
Ο Huang Xuetao, ο οποίος συμμετείχε στη σύνταξη του νόμου, κατηγορεί την αποδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών και την έλλειψη ελέγχων και ισορροπιών.
“Έχω συναντήσει πολλές περιπτώσεις όπως αυτή. Η αστυνομία θέλει εξουσία αποφεύγοντας την ευθύνη”, λέει. «Όποιος γνωρίζει τις αδυναμίες αυτού του συστήματος μπορεί να κάνει κατάχρηση».
Ο Λιτζιάν λέει ότι συνελήφθη επειδή συμμετείχε σε διαδήλωση που ζητούσε καλύτερη αμοιβή σε ένα εργοστάσιο. Λέει ότι η αστυνομία τον ανέκρινε για τρεις ημέρες πριν τον μεταφέρει στο ψυχιατρείο.
Όπως ο Junjie, ο Lijian λέει ότι του συνταγογραφήθηκαν αντιψυχωσικά φάρμακα που βλάπτουν την κριτική του σκέψη.
Μετά από μια εβδομάδα στο νοσοκομείο, λέει ότι αρνήθηκε άλλα φάρμακα. Αφού τσακώθηκε με το προσωπικό και του είπαν ότι προκαλούσε προβλήματα, ο Lijian στάλθηκε για ECT – μια θεραπεία που περιλαμβάνει «το σφυροκόπημα του κεφαλιού» με ηλεκτρικό ρεύμα
“Ο πόνος ήταν από το κεφάλι μέχρι τα νύχια. Όλο μου το σώμα ένιωθα σαν να μην ήταν δικό μου. Ήταν πραγματικά οδυνηρό. Συναίσθημα ηλεκτροπληξίας και μετά τέλος και μετά πάλι ηλεκτροπληξία..και ξανά και ξανά Λιποθύμησα αρκετές φορές. Ένιωσα ότι είχα πεθάνει».Πήρε εξιτήριο μετά από 52 ημέρες. Τώρα έχει μια μερική απασχόληση στο Λος Άντζελες και ζητά άσυλο στις ΗΠΑ.
Άτομα εκτός Ηνωμένου Βασιλείου μπορούν να παρακολουθήσουν το ντοκιμαντέρ στο YouTube:
Θέλαμε να μάθουμε περισσότερα για την εμπλοκή των γιατρών σε τέτοιες περιπτώσεις.
Αν μιλούσαν σε ξένα μέσα όπως το BBC, χωρίς άδεια, θα είχαν πολύ μεγάλο πρόβλημα, οπότε έπρεπε οι συνεντεύξεις να κρατηθούν μυστικές
Κλείσαμε τηλεφωνικές συζητήσεις με γιατρούς που εργάζονται σε τέσσερα νοσοκομεία, τα οποία, σύμφωνα με τα στοιχεία μας, εμπλέκονται με αναγκαστικές νοσηλεύσεις.
Χρησιμοποιήσαμε μια επινοημένη ιστορία για έναν συγγενή που είχε νοσηλευτεί επειδή δημοσίευσε αντικυβερνητικά σχόλια στο Διαδίκτυο και ρωτήσαμε πέντε γιατρούς αν είχαν συναντήσει ποτέ περιπτώσεις ασθενών που είχαν σταλεί από την αστυνομία.
Τέσσερις επιβεβαίωσαν ότι είχαν
«Το ψυχιατρικό τμήμα έχει έναν τύπο εισαγωγής που ονομάζεται «ταραχοποιοί»», μας είπε ένας γιατρός.
Ένας άλλος γιατρός, από το νοσοκομείο όπου κρατήθηκε ο Junjie, φαίνεται να επιβεβαιώνει την ιστορία του ότι η αστυνομία συνέχισε την επιτήρηση των ασθενών μόλις έπαιρναν εξιτήριο.
“Η αστυνομία θα σας ελέγξει στο σπίτι για να βεβαιωθεί ότι παίρνετε το φάρμακό σας. Εάν δεν το πάρετε, μπορεί να παραβιάσετε ξανά το νόμο”, είπαν.
Πλησιάσαμε το εν λόγω νοσοκομείο για σχολιασμό αλλά δεν απάντησε.
Μας δόθηκε πρόσβαση στα ιατρικά αρχεία του ακτιβιστή της δημοκρατίας Song Zaimin, ο οποίος νοσηλεύτηκε για πέμπτη φορά πέρυσι, γεγονός που καθιστά σαφές πόσο στενά συνδέονται οι πολιτικές απόψεις με μια ψυχιατρική διάγνωση.
Ζητήσαμε από τον καθηγητή Thomas G Schulze, εκλεγμένο πρόεδρο της Παγκόσμιας Ψυχιατρικής Εταιρείας, να αναθεωρήσει αυτές τις σημειώσεις. Εκείνος απάντησε:
“Για ό,τι περιγράφεται εδώ, σε κανέναν δεν πρέπει να εφαρμόζονται τέτοιες πρακτικές. Είναι πολιτική κατάχρηση.”
Μεταξύ 2013 και 2017, περισσότεροι από 200 άνθρωποι ανέφεραν ότι είχαν νοσηλευτεί παράνομα από τις αρχές, σύμφωνα με μια ομάδα πολιτών δημοσιογράφων στην Κίνα που κατέγραψαν παραβιάσεις του Νόμου για την Ψυχική Υγεία.
Η αναφορά τους έληξε το 2017, επειδή ο ιδρυτής της ομάδας συνελήφθη και στη συνέχεια φυλακίστηκε.
Για τα θύματα που αναζητούν δικαιοσύνη, το νομικό σύστημα φαίνεται στριμωγμένο εναντίον τους.
Ένας άντρας που ονομάζουμε κ. Λι, ο οποίος νοσηλεύτηκε το 2023 μετά από διαμαρτυρία κατά της τοπικής αστυνομίας, προσπάθησε να κινηθεί νομικά κατά των αρχών για τη φυλάκισή του.
Σε αντίθεση με τον Junjie, οι γιατροί είπαν στον Li ότι δεν ήταν άρρωστος, αλλά στη συνέχεια η αστυνομία κανόνισε έναν εξωτερικό ψυχίατρο να τον αξιολογήσει, ο οποίος του διέγνωσε διπολική διαταραχή και κρατήθηκε για 45 ημέρες.
Μόλις αποφυλακίστηκε, αποφάσισε να αμφισβητήσει τη διάγνωση.
“Αν δεν κάνω μήνυση στην αστυνομία είναι σαν να αποδέχομαι ότι είμαι ψυχικά άρρωστος. Αυτό θα έχει μεγάλο αντίκτυπο στο μέλλον και στην ελευθερία μου, επειδή η αστυνομία μπορεί να το χρησιμοποιήσει ως λόγο για να με κλειδώσει ανά πάσα στιγμή”, λέει.
Στην Κίνα, τα αρχεία οποιουδήποτε έχει ποτέ διαγνωστεί με μια σοβαρή διαταραχή ψυχικής υγείας θα μπορούσαν να κοινοποιηθούν στην αστυνομία, ακόμη και στις επιτροπές των κατοίκων της περιοχής.
Αλλά ο κ. Λι δεν πέτυχε – τα δικαστήρια απέρριψαν την έφεσή του
«Ακούμε τους ηγέτες μας να μιλούν για κράτος δικαίου», μας είπε. «Ποτέ δεν ονειρευόμασταν ότι μια μέρα θα μπορούσαμε να κλειστούμε σε ένα ψυχιατρείο».
Το BBC βρήκε 112 άτομα καταχωρημένα στον επίσημο ιστότοπο για αποφάσεις κινεζικών δικαστηρίων που, μεταξύ 2013 και 2024, που προσπάθησαν να κινηθούν νομικά κατά της αστυνομίας, των τοπικών κυβερνήσεων ή των νοσοκομείων για τέτοια θεραπεία.
Περίπου το 40% αυτών των εναγόντων είχαν εμπλακεί σε καταγγελίες για τις αρχές. Μόνο δύο κέρδισαν τις υποθέσεις τους.
Και ο ιστότοπος φαίνεται να είναι λογοκριμένος – πέντε άλλες περιπτώσεις που ερευνήσαμε λείπουν από τη βάση δεδομένων.
Το θέμα είναι ότι η αστυνομία έχει «σημαντική διακριτική ευχέρεια» στην αντιμετώπιση των «ταραχοποιών», σύμφωνα με τη Nicola MacBean από το The Rights Practice, μια οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Λονδίνο.
«Το να στείλεις κάποιον σε ψυχιατρείο, παρακάμπτοντας διαδικασίες, είναι πολύ εύκολο και πολύ χρήσιμο εργαλείο για τις τοπικές αρχές».
Υποβάλαμε τα ευρήματα της έρευνάς μας στην κινεζική πρεσβεία του Ηνωμένου Βασιλείου. Δήλωσαν ότι πέρυσι ότι το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα «επιβεβαίωσε» ότι πρέπει να «βελτιώσει τους μηχανισμούς» γύρω από το νόμο, ο οποίος λέει ότι «απαγορεύει ρητά την παράνομη κράτηση και άλλες μεθόδους παράνομης στέρησης ή περιορισμού της προσωπικής ελευθερίας των πολιτών».
Επιπλέον ρεπορτάζ από την Georgina Lam και την Betty Knight