Το 1943 μια τυχαία έκρηξη αερίου μουστάρδας, οδήγησε στην ιδέα της χημειοθεραπείας για την θεραπεία του καρκίνου.
Ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Isaac Asimov πιστώνεται ευρέως ότι είπε ότι «η πιο συναρπαστική φράση που μπορεί κανείς να ακούσει στην επιστήμη, αυτή που προαναγγέλλει νέες ανακαλύψεις, δεν είναι το “Eureka!” αλλά «Αυτό είναι αστείο».
Η επιστημονική λαογραφία είναι γεμάτη από ιστορίες τυχαίας ανακάλυψης. Η παρατήρηση ενός άπλυτου πιάτου έδωσε την αφορμή στον Alexander Fleming να ανακαλύψει την πενικιλίνη μέχρι την τυχαία ανίχνευση ακτίνων Χ από τον Wilhelm Röntgen .
Το ότι η γνώση συχνά προχωρά μέσω κανονικότητας είναι ο τρόπος με τον οποίο οι επιστήμονες, μερικές φορές δικαιολογούν τα δισεκατομμύρια δολάρια που οι φορολογούμενοι επιβαρύνονται για έρευνες που βασίζονται στην περιέργεια Και είναι ο λόγος που ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι αυξανόμενες κυβερνητικές προσπάθειες για τον έλεγχο της έρευνας – με στόχο την αύξηση του οικονομικού ή κοινωνικού αντίκτυπου – είναι στην καλύτερη περίπτωση μάταιες και στη χειρότερη αντιπαραγωγικές.
Αλλά πόσο σημαντικό είναι το serendipity ( ευτυχής σύμπτωση ) για την επιστήμη; Οι επιστήμονες που συζητούν με τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής βασίζονται εδώ και πολύ καιρό σε ανέκδοτα στοιχεία. Οι μελέτες σπάνια προσπαθούν να ποσοτικοποιήσουν το σε πιο ποσοστό η επιστημονική πρόοδος προέκυψε από «τρελές» παρατηρήσεις, πόσο κόστισε ή τις συνθήκες υπό τις οποίες προέκυψε.
Το Serendipity μπορεί να λάβει πολλές μορφές, Δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για την παρακολούθηση του με ουσιαστικό τρόπο. Αντίθετα, η ακαδημαϊκή έρευνα έχει επικεντρωθεί στη κανονικότητα εξέλιξης της έρευνας της επιστήμης
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας στοχεύει να το αλλάξει αυτό. Έχει δώσει στον βιοχημικό που έγινε κοινωνικός επιστήμονας Ohid Yaqub μια σημαντική επιχορήγηση 1,4 εκατομμυρίων ευρώ (1,7 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ) για τη συλλογή στοιχείων σχετικά με το ρόλο του απροσδόκητου στην επιστήμη. Ο Γιακούμπ υποστηρίζει ότι έχει βρει έναν τρόπο να το κάνει.
Πρώτον, ορίζει το serendipity ( τυχαία σύμπτωση ή απροσδόκητη τύχη ) με τρόπο που υπερβαίνει τα «θετικά απρόοπτα» ταξινομώντας τα σε τέσσερις βασικούς τύπους ( O. Yaqub Res. Policy 47, 169–179; 2018 ). Ο πρώτος τύπος είναι όπου η έρευνα σε έναν τομέα οδηγεί σε μια ανακάλυψη σε έναν άλλο – όπως όταν οι έρευνες του 1943 για την αιτία μιας έκρηξης αερίου μουστάρδας οδήγησαν στην ιδέα της χρήσης χημειοθεραπείας για τη θεραπεία του καρκίνου. Ένα άλλο είναι ένα απίθανο απρόοπτο από το οποίο προκύπτει μια ανακάλυψη, όπως με τις ακτίνες Χ του Röntgen. Στη συνέχεια, υπάρχουν οι ανακαλύψεις που γίνονται όταν μια αναζητούμενη λύση επιτυγχάνεται από ένα απροσδόκητο μονοπάτι, όπως με την τυχαία ανακάλυψη του τρόπου επεξεργασίας του καουτσούκ. Και ορισμένες ανακαλύψεις βρίσκουν μια λύση σε ένα πρόβλημα που εμφανίζεται μόνο αργότερα: το άθραυστο γυαλί για τα παρμπρίζ αυτοκινήτων παρατηρήθηκε για πρώτη φορά σε μια φιάλη εργαστηρίου που έπεσε
Ξεκινώντας από το αρχείο του Αμερικανού κοινωνιολόγου Robert K. Merton, ο Yaqub συγκέντρωσε εκατοντάδες ιστορικά παραδείγματα. Αφού τα μελέτησε, λέει, έχει καθηλώσει μερικούς από τους μηχανισμούς με τους οποίους προκύπτει η κανονικότητα στην εξέλιξη της επιστήμης. Αυτοί περιλαμβάνουν την οξυδερκή παρατήρηση, τα λάθη και την «ελεγχόμενη προχειρότητα» (η οποία επιτρέπει να συμβούν απροσδόκητα γεγονότα ενώ εξακολουθεί να επιτρέπει τον εντοπισμό της πηγής τους). Προσδιορίζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο η συνεργασία δικτύων ανθρώπων μπορεί να δημιουργήσει πολύ σημαντικά ευρήματα
Ο Yaqub, ο οποίος εργάζεται στο Πανεπιστήμιο του Sussex στο Μπράιτον, στο Ηνωμένο Βασίλειο, ψάχνει τώρα να δημιουργήσει μια ομάδα για να χρησιμοποιήσει αυτό το σύστημα ταξινόμησης ως πλαίσιο για την εξόρυξη των παγκόσμιων επιστημονικών επιχορηγήσεων. Ακολουθώντας τις δημοσιεύσεις και τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας που προκύπτουν από τις επιχορηγήσεις, ελπίζει να οδηγηθεί σε ασφαλή συμπεράσματα ενώ αφετηρία του θ’ αποτελέσει η βιοϊατρική και μετά θα εξετάσει και άλλους κλάδους.
Η έρευνα αυτή θα μπορούσε να επιτρέψει να εξισορροπηθούν διαφορετικοί τρόποι χρηματοδότησης, ή να δημιουργήσουν τα περιβάλλοντα που θα επιτρέπουν στους ερευνητές να αξιοποιήσουν απροσδόκητα αποτελέσματα.
Ένα ακόμη παράδειγμα τυχαίας ανακάλυψης είναι το αντικολλητικού τεφλόν από τον Roy Plunkett ενώ αναζητούσε μη τοξικά ψυκτικά .
Το να δώσουμε στα περίεργα μυαλά την ελευθερία για να εξερευνήσουν τη φύση μπορεί κάλλιστα να είναι ο καλύτερος τρόπος για να δημιουργηθούν ανακαλύψεις και δεν υπάρχει κανένα κακό στο να δοκιμαστεί αυτή η υπόθεση.
Πηγή: Nature
