Τα τελευταία χρόνια, όλο και πιο συχνά συναντάμε ανθρώπους που, ενώ η ζωή τους φαίνεται ισορροπημένη και γεμάτη στα μάτια των άλλων, οι ίδιοι μέσα τους νιώθουν ένα ανεξήγητο κενό, ένα βάρος ή ακόμα και μια αίσθηση ανησυχίας στην περίπτωση που όλα βαίνουν καλώς.
Κάποιοι άνθρωποι εκφράζουν ανοιχτά τον εσωτερικό τους φόβο, λέγοντας: «διστάζω να νιώσω καλά, γιατί κάθε φορά που το επιτρέπω στον εαυτό μου, κάτι κακό ακολουθεί».
Άλλοι παρατηρούν πως, ακριβώς όταν όλα φαίνονται να βρίσκουν τον δρόμο τους, οι ίδιοι ασυνείδητα υιοθετούν στάσεις ή κάνουν επιλογές που διαταράσσουν αυτή την ισορροπία.
Είναι σαν να ενεργοποιούν, χωρίς επίγνωση, μηχανισμούς που υπονομεύουν την ευημερία τους. Η συμπεριφορά τους όμως αυτή κρύβει, στις ρίζες της, έναν πιο βαθύ και συχνά αθέατο ψυχικό μηχανισμό: τον φόβο της ευτυχίας.
Τι είναι ο φόβος της ευτυχίας;
Ο φόβος της ευτυχίας είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο κατά το οποίο το άτομο, είτε συνειδητά, είτε ασυνείδητα, νιώθει άβολα, ανήσυχα ή και ενοχικά, όταν βιώνει θετικά συναισθήματα, όπως χαρά, γαλήνη, επιτυχία ή αγάπη. Παρά τα γεγονός ότι εκ πρώτης όψεως φαίνεται παράδοξος, ο εν λόγω φόβος είναι αρκετά διαδεδομένος και συχνά ριζώνει σε βαθύτερες ψυχικές διεργασίες ή πρώιμες εμπειρίες.
Για παράδειγμα, άτομα που μεγάλωσαν σε περιβάλλοντα, στα οποία η ευτυχία συνδεόταν με τιμωρία, ενοχή ή ξαφνική απώλεια, μπορεί να έχουν μάθει ότι η χαρά είναι επικίνδυνη ή προσωρινή.
Αν, για παράδειγμα, σε παιδική ηλικία μια ευχάριστη στιγμή ακολουθήθηκε από κάτι τραυματικό, τότε το άτομο μπορεί ασυνείδητα να περιμένει πάντα το κακό που θα ακολουθήσει. Για τα άτομα αυτά η χαρά, η ικανοποίηση και η συναισθηματική πληρότητα δεν είναι μόνο άγνωστες εμπειρίες, αλλά και δυνητικά απειλητικές.
Το νευρικό τους σύστημα έχει εκπαιδευτεί να τη συνδέει με κίνδυνο, με αποτέλεσμα να έχει δημιουργηθεί ένας εσωτερικός αμυντικός μηχανισμός, σύμφωνα με τον οποίο κάθε φορά που νιώθουν ότι πλησιάζουν σε μια κατάσταση συναισθηματικής πληρότητας, κάτι μέσα τους κινητοποιείται ώστε να την αποφύγουν ή να την διακόψουν.
Στην πραγματικότητα, το αυτοσαμποτάζ δεν εκδηλώνεται πάντα με έντονο ή εμφανή τρόπο. Συχνά παίρνει μορφές πιο διακριτές και λεπτές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν π.χ. η καθυστέρηση απάντησης σε μια σημαντική επαγγελματική πρόταση, η πρόκληση συγκρούσεων σε μια διαπροσωπική σχέση τη στιγμή ακριβώς που αυτή αρχίζει να σταθεροποιείται, καθώς και η υπερφόρτωση του καθημερινού προγράμματος με τόσες υποχρεώσεις ώστε να μη μένει χρόνος απόλαυσης της ίδιας της ζωής.
Όλες αυτές οι συμπεριφορές έχουν ένα κοινό σημείο εκκίνησης, αυτό της εσωτερικής δυσκολίας αποδοχής της θετικής εμπειρίας, καθώς και της αναγνώρισης του δικαιώματός μας να ζήσουμε τη ζωή χωρίς ενοχές ή φόβο.
Η ενοχή είναι συχνά το κεντρικό στοιχείο αυτής της δυσφορίας. Πολλοί άνθρωποι, είτε το συνειδητοποιούν είτε όχι, πιστεύουν πως δεν «αξίζουν» να είναι ευτυχισμένοι — ειδικά όταν γύρω τους υπάρχουν άνθρωποι που υποφέρουν ή όταν έχουν μάθει πως η αξία τους σχετίζεται με τη θυσία, την προσπάθεια ή τον πόνο.
Η ιδέα ότι η απόλαυση της ζωής χωρίς «κόπο» ή «ιδρώτα» είναι ηθικά αμφιλεγόμενη, κάνει τη χαρά να φαίνεται σαν κάτι απαγορευμένο ή προκλητικό. Έτσι, η αίσθηση της ενοχής συνοδεύει τη χαρά και το άτομο προσπαθεί να την εξισορροπήσει, είτε επιστρέφοντας σε αρνητικά συναισθήματα, είτε δημιουργώντας νέες πηγές έντασης.
Όμως, ο φόβος της ευτυχίας δεν αφορά μονάχα το συναίσθημα της χαράς, αλλά κυρίως τον φόβο για το τι μπορεί να συμβεί μετά. Η ευτυχία συχνά παρομοιάζεται από πολλούς με ένα υψηλό σημείο, στο οποίο διστάζουν να ανέβουν, καθώς φοβούνται πως μια ενδεχόμενη πτώση θα είναι ιδιαίτερα οδυνηρή.
Προκειμένου, λοιπόν, να αποφύγουν μια πιθανή συναισθηματική κατάρρευση, επιλέγουν ασυνείδητα να παραμένουν σε χαμηλότερες των προσδοκιών τους, λιγότερο ευχάριστες, αλλά οικείες καταστάσεις που τους προσφέρουν μια αίσθηση ελέγχου και σταθερότητας.
Οι παραπάνω ψυχικοί μηχανισμοί δεν είναι απλές επιλογές ή σημάδια αδυναμίας, ούτε χαρακτηριστικά αρνητικής σκέψης. Αντίθετα, πρόκειται για βαθιά ριζωμένα μοτίβα που συνήθως προέρχονται από πρώιμες εμπειρίες, όπως οι σχέσεις μας με τους γονείς ή τους φροντιστές, τραυματικά γεγονότα ή και κοινωνικές επιρροές που καλλιέργησαν την πεποίθηση ότι η ευτυχία είναι επικίνδυνη, εγωιστική ή παροδική.
Πέραν των πρώιμων εμπειριών, η σύγχρονη κοινωνία συχνά ενισχύει αυτές τις αντιλήψεις μέσα από την πίεση για συνεχή παραγωγικότητα, τις συγκρίσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το πρότυπο του «δυνατού ανθρώπου» που αντέχει τα πάντα, δημιουργώντας μια εσωτερική απαγόρευση προς τη χαρά.
Επεξεργασία & διαχείριση
Η θεραπευτική διαδικασία γύρω από αυτό το ζήτημα απαιτεί υπομονή, κατανόηση και αποδοχή. Δεν είναι εύκολο να μάθει κανείς να αντέχει τη χαρά, ιδιαίτερα όταν δεν έχει νιώσει ποτέ ασφάλεια στη βίωσή της. Μέσα στο ψυχοθεραπευτικό ταξίδι, το άτομο μπορεί να εξερευνήσει αυτές τις εσωτερικές συγκρούσεις, να εντοπίσει τις ρίζες τους και να αναπτύξει νέους, πιο υγιείς τρόπους να ανταποκρίνεται συναισθηματικά.
Ένα σημαντικό βήμα είναι η ανάπτυξη της επίγνωσης. Παρατηρώντας πότε εμφανίζεται ο φόβος της ευτυχίας και πώς αυτός επηρεάζει τη σκέψη και τη συμπεριφορά, σταδιακά το άτομο μπορεί να εξασκηθεί στο να παραμένει λίγο παραπάνω μέσα στις θετικές εμπειρίες, κατανοώντας πως η ευτυχία δεν είναι εγωισμός, δεν απειλεί, ούτε συνεπάγεται απαραίτητα την επερχόμενη αποτυχία.
Ο στόχος δεν είναι η εξαφάνιση του φόβου της ευτυχίας, αλλά κυρίως να δοθεί χώρος να εκφραστεί ο φόβος αυτός χωρίς να κυριαρχεί στις επιλογές του ατόμου. Να κατανοηθεί ότι αυτός ο φόβος δημιουργήθηκε κάποτε για να τον προστατέψει, ίσως σε μια φάση της ζωής του, στην οποία η χαρά ήταν όντως επικίνδυνη ή απαγορευμένη.
Στην παρούσα φάση, όμως, ως ενήλικας διαθέτει πλέον τη δυνατότητα να αναδιαμορφώσει το νόημα αυτών των βιωμάτων και να επιτρέψει στον εαυτό του να βιώσει τις θετικές στιγμές χωρίς ενοχές και χωρίς τον φόβο μιας επικείμενης καταστροφής.
Συνοψίζοντας, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η ευτυχία δεν αποτελεί μια μόνιμη κατάσταση. Είναι εύθραυστη και περιοδική. Μαθαίνοντας να την αποδεχόμαστε, να την αντέχουμε και να τη ζούμε χωρίς φόβο, χτίζουμε μια σχέση με τον εαυτό μας που βασίζεται στην εμπιστοσύνη και τη συναισθηματική ωριμότητα. Και αυτό, τελικά, αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά βήματα προς μια πιο γεμάτη, ουσιαστική και ισορροπημένη ζωή.
Πηγή: psychology.gr
